چکیده:
مهریه یکی از نهادهای حقوقی پذیرفته شده در شریعت اسلام و در نکاح دائم است. پدید آمدن مهر نتیجه تدبیر ماهرانه ای است که در متن خلقت و آفرینش برای تعدیل روابط زن و مرد و پیوند آنها به یکدیگر به کار رفته است. قرار دادن مهر برای زن ایجاد شخصیت می کند، به نحوی که می توان گفت ارزش معنوی مهر بیش از ارزش مادی آن است. پژوهش حاضر با هدف پایش جامعه شناختی به موضوع مهریه در دین اسلام و با شیوه اسنادی انجام شده است.
افزایش بی رویه میزان مهریه و احیانا دور شدن از ماهیت و حکمت وضع و قانون گذاری آن، دارای دلایل و پیامدهایی است. از جمله دلایل آن، تغییر در نظام باورها، نگرش ها و رفتارها و افزایش ارتقای منزلت اجتماعی زنان می باشد و از پیامدهای آن، گریز از ازدواج، نابهنجاری های اجتماعی، بحران شخصیتی و ... است. بازشناسی الگوی شرعی مقدار مهریه و قواعد حقوقی و اخلاقی حاکم بر آن می تواند در اصلاح این موضوع موثر واقع گردد. نگارندگان در مقام راه کار ایجابی ،بر این باورند که از یک سو، راه چاره برای دور نشدن از ماهیت مهریه و برخورداری از کارکرد مطلوب این نهاد مشروع، توجه به قواعد اخلاقی مربوط به مهریه می باشد. از سویی دیگر، اصلاح دیدگاه ها نسبت به نهاد ازدواج و اهداف آن برای کاهش مقدار مهریه نقشی بنیادین دارد.
خلاصه ماشینی:
"با توجه به اینکـه در حال حاضر در کشور ما بین ۱۳ تا ۱۴ میلیون جوان در آستانة ازدواج قرار دارنـد و یکی از شرایط لازم امر ازدواج در شرع مقدس اسلام مسئلة مهریه است و نظر بـه اینکه ۷۸ درصد از جوانان ، مهریة سنگین را موجب گریز از ازدواج می داننـد، تعیـین میزان مهریه ، به نوعی که هم قابل پرداخت بوده ، و هم جلوی هرگونه سـوء اسـتفادة احتمالی را بگیرد، تبدیل به یکی از معضـلات اجتمـاعی گردیـده اسـت .
انگیزه های افزایش مهر (مانند: مهریه سنگین ، به منزلـة یـک تضـمین بقـای خانواده ؛ به عنوان اعتبار و پشتوانه مالی برای زن در صورت انحلال خانواده ؛ و یا بـه خاطر حفظ ظواهر و تفاخر و مباهات ) با ماهیتی که قرآن بـرای مهریـه قایـل اسـت سازگاری ندارد و باید اصلاح و تعدیل گردد.
(نوری ، ج ۲، ابواب المهور، باب ۵، ج ۳) مطالعات نشان می دهد عوامل زیادی افزایش مهریه را تحت الشعاع خود قرار داده که به طور خلاصه می توان به موارد زیر اشاره نمود: نسیه بودن مهریه ، وقوع تغییراتی در نظام باورها، نگرش ها، رفتارها، انتظارات و ترجیحات اکثریت افراد جامعه و غلبـة نگرش های مادی ، تحرکات اجتماعی و ایجاد فرصت های جدید و استقلال طلبی نسـبی برای زنان ، مهار طلاق و کنترل نوجویی های مردان با توجه به بالا رفتن آمـار طـلاق ، افزایش ارتقای منزلت اجتماعی زنان ، تشریفات ازدواج ، چشم و هم چشمی ها،کمال یابی ، شیوع ازدواج های برون فامیلی ، تضعیف اعتماد اجتماعی ، ترویج بـی بنـد و بـاری و..."