چکیده:
هدف تحقیق، شناسایی وجوه افتراق و اشتراک تفکر انتقادی با تعلیم و تربیت اسلامی است و روش مطالعه توصیفی از نوع تحلیل اسنادی است. ابزار جمع آوری اطلاعات فیش برداری از منابع و اسناد مکتوب در تعلیم و تربیت اسلامی و تفکر انتقادی ب اساس مدل فاشیون است. تحلیل اطلاعات جمع آوری شده نشان داد : 1- تحلیل ، تفسیر، ارزشیابی ، استنباط، توضیح و خود تنظیمی از وجوه اشتراک تفکر انتقادی با تعلیم و تربیت اسلامی است که مورد توجه و تاکید هردو قرارگرفته است.2- هدف تربیت اسلامی قرب الی الله، ولی تفکر انتقادی رشد مهارت های ذهنی است که از وجوه افتراق اساسی بین دو مقوله می باشد. 3- باتوجه به دیدگاه تربیتی اسلام تفکر انتقادی یکی از اهداف تربیتی در راستای تحقق تعقل و سیر در آفاق و انفس و به عبارتی سیر الی الله است.4- باتوجه به تاکید اسلام مبنی بر عدم پذیرش امور بدون دلیل و برهان می توان استدلال کرد که تفکر انتقادی یکی از مبانی رشد اجتماعی و عقلانی در تربیت اسلامی است. 5- تفکر انتقادی به عنوان مهمترین فرایند رشد و تحول عقلانی با رویکرد تربیت اسلامی کاملا سازگاری دارد.
خلاصه ماشینی:
از طرف دیگر عمده ترین روشی هایی که در اسلام بـرای درگیـری ذهنـی و فکری یادگیرنده مورد تاکید است روش مباحثه یا مناظره اسـت کـه هـدف آن افـزایش آگـاهی میباشد که تاثیر بسزایی در رشد تفکر انتقادی داشته و باعث تحکیم آموخته ها، یاد آوری مجدد، بروز استعدادها، انتقال و تعمیم مهارت و دانش آنها میگردد.
بـر این اساس تعلیم و تربیت با موانع مختلفی در بین دانش آموزان روبرو است که در زیر به مواردها پرداخته شده است ؛ ١- فقدان برنامه درسی مشخص برای رشد وآموزش مهارتهای تفکر انتقـادی در برنامـه درسی؛ ٢- فقدان اطلاع رسانی و ایجاد انگیزه برای جلـب توجـه دانـش آمـوزان و معلمـان بـه کارکردها و اهمیت تفکر انتقادی ؛ ٣- توجه ناکافی معلمان به روش های تدریس متناسب با الزامات تفکر انتقادی؛ ٤- توجه ناکافی به جهت دهی برنامه درسـی دانـش آمـوزان در راسـتای ویژگـی هـا و الزامات تفکر انتقادی از قبیل : پرسش گری ، تفکر، فرضیه سازی و غیره ؛ ٥- توجه ناکافی به نظریه ها و یادگیری متناسب با تفکر انتقادی در تدوین برنامـه هـا و روش های آموزشی؛ مطرح شده است که جای تامل دارد(عارفی و رضایی زاده ، ١٣٩٠ ، ص ٥٩).
٣- تقلید کورکورانه ، پیروی بی دلیل از گذشتگان ، عـدم تامـل و تفکـر در امـور، پـذیرفتن بدون استدلال و یقین حتی در اصول دین مورد توجه ویژه قرار گرفته است ، لذا شایسته اسـت در تعلیم و تربیت جهت رشد و پرورش تفکر انتقادی در دانش آموزان به این آموزه های دینی توجـه خاصی مبذول نمود.