چکیده:
تحقیق حاضر که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده به پرسش « عذر خواهی و بخشش در پایداری زندگی اجتماعی چه نقشی دارد؟»پاسخ گفته و در تبیین پاسخ آن اشاره نموده که اسلام برای کاهش تنشها همواره مسلمانان را به صلح و دوستی، پرهیز از کینه و دشمنی، حل کردن اختلافات با تکیه بر فضایل اخلاقی از جمله بخشش و عذرخواهی ترغیب نموده است. نگارش رساله هایی، چون الفت نامه، مصادقه الاخوان و... توسط عالمان اسلامی در همین راستا می باشد.
در فرهنگ اهل بیت(ع) عذر خواهی مومنان از پیامدهای زیانبار دنیوی و اخروی جلوگیری نموده و پذیرفتن عذر دیگران پرتویی از اخلاق خدا، گام نهادن جای پای پیامبران و اولیای خدا و بستر تکامل آدمی و موجب صلح و همدلی بین مردم و محبوبیت انسان نزد خدا دانسته شده است. اهمیت عفو و بخشش تا بدانجاست که به موجب روایات، خداوند از مومن نیازمند همانند عذر خواهی برادر از برادر عذرخواهی می کند و مزد عذر خواهی را بر ذمه گرفته و آن را از صفات متقین بر شمرده و به مسلمانان منحصر نکرده است، همچنین به موجب روایات در مواردی معصومان از مردم عذر خواهی کرده اند، که از جمله آن ها می توان به عذر خواهی پیامبر از برخی از اصحاب صفه اشاره نمود.
قبول عذر و بخشش در پایداری زندگی اجتماعی نقش بسزا دارد، زیرا اگر همه مردم در گرفتن حقوق خویش دقیق و جدی باشند و از کوچک ترین لغزش دیگران چشم نپوشند، زندگی، بسیار تلخ شده و روح صفا و صمیمیت به کلی از بین خواهد رفت.
عذر خواهی در صورتی یک فعل اخلاقی و مطلوب است که با آداب و شرایط لازم، همچون منت نگذاشتن و... صورت گیرد و عذر خواهی بجا باشد، از این رو عذر خواهی از کارهای خوب، عذر خواهی از کسی که برای دیگران حقی قائل نیست و فاقد روحیه ادب و احترام به دیگران است و... مطلوب نبوده و یک فعل غیر اخلاقی می باشد، همچنین با وجود مطلوب بودن عذر خواهی و پذیرش عذر دیگران، وادار نمودن دیگران به عذر خواهی اخلاقی نیست. هدف از تحقیق حاضر تبیین اهمیت عذر خواهی و بخشش و تشویق به پایداری زندگی اجتماعی است.
خلاصه ماشینی:
بعثت پیامبران در همین راستا و برای گسـترش فضـایل اخلاقـی میباشد، چنانچه پیامبرص فرموده اند: «من مبعوث شدم تا مکارم اخلاق را تمام کنم » (مجلسی ، (382 /68 :1403 معصومان ع نیز منادی بخشش و پذیرش عذر بوده و علاوه بر تشویق های گفتـاری عمـلا به آن ترغیب نموده اند، چنانچه پیامبرص وحشی قاتل حمزه (عمویش ) را کـه وحشـیانه تـرین عمل ممکن را نسبت به جنازه بر زمین افتاده یک انسان در صحنه نبـرد انجـام داده ، بخشـیده و این امر موجب مسلمان شدن وی شده است (مفید، ١٤١٣: ١/ ٨٣).
بخشش بستر تکامل آدمی و راه خشنودی و قرب به خداست و در اغلب موارد عفو و گذشت تاثیر بیشتری در اصلاح فرد داشته و سبب هدایت است ، از همین روی پیـامبرص فرمـوده انـد: «اینکه خدا به دست تو شخصی را هدایت کند از همه چیز هایی که خورشید بر آن طلوع و غروب کند بهتر است » (طبرسی، ١٣٨٥: ١٠٧) از دیدگاه اسلام پذیرفتن عذر عذرخواه پرتوی از اخلاق خداست و اسامی چون تواب و عفـو و غفور و مانند آن ها بـرای خداونـد بـه ایـن فضـیلت نیکـو اشـاره دارد، از همـین رو نپـذیرفتن عذرخواهی دیگران دور از شان و اخلاق اسلامی انسانی میباشد، زیرا خداوند، پیامبرص را، بـه بخشش و مدارا با مردم فرمان داده (آل عمـران : ١٥٩) و در روایات ، بخشش از عادات بزرگان بشمار آمده است (خوانساری، ١٣٧٣: ٤/ ٣٥٤).