چکیده:
توتن عنوان قایقی سنتی است که با فرآورده های گیاهی حاشیه دریاچه هامون در سیستان
تهیه می شود. برای تدوین مراحل تولید این صنعت دستی، متاسفانه منابع مکتوب در دسترس
نبوده، به همین دلیل، عمده مراحل جمع آوری این تحقیق به صورت میدانی و در منطقه سیستان
صورت گرفته است. برای آشنایی با توتن و شیوه بافت آن، شناخت و معرفی مختصری از هامون و
ویژگی های زیستی و گیاهی آن مورد نیاز است، که سعی شده آنچه مرتبط با بحث حاضر می باشد
به اختصار بیان گردد و پس از آن به روشهای بافت و سایر ویژگی های توتن اشاره شود. هدف از
گردآوری این مقاله ناشناخته بودن این قایق به عنوان یک صنعت دستی و کهن می باشد که به دلیل
شرایط فعلی دریاچه هامون و عوامل صنعتی متاسفانه در دست فراموشی است.
خلاصه ماشینی:
"بارزترین گونه های گیاهی موجود دراین رویشگاه عبارتنداز : Phragmetes australis نی (بوریا ، لول ) Butomus umbellatus بوتوموس (جگن دریایی ، هزار نی) Thypha minima- لویی Cyperus longus سغد سلطانی (اویارسلام، تزگ) Cyperus rotundus اشک Arundo donax قمیش ب ـ رویشگاه گیاهان نیمه آب دوست این منطقه رویشی در اطراف دریاچه هامون بین دو حد دوره پر آبی دریاچه ( اوایل بهار) و دوره کم آبی دریاچه (اواخر زمستان) قرار گرفته و مراتع حاشیه هامون را که جزء مرغوب ترین مراتع منطقه سیستان محسوب می شوند، تشکیل می دهد.
به دلیل وجود توتک فراوان در این منطقه (حاشیه دریاچه هامون) استقبال فراوانی توسط صیادان، دامداران و به طور کلی بومیان منطقه از این قایق می شده است و اکثر آنها به بافت توتن واقف بودند و در واقع یک نیاز مهم برای زندگی در این ناحیه بوده است، زیرا برای صید و جابه جا کردن دام وحمل علوفه از آن بهره می بردند و چون شغل اصلی حاشیه نشینان هامون صیادی و دامداری بوده است.
توتن را با توجه به قدمت حیات هامون تختک نشینی یکی از قدیمی ترین هنرهای دستی و البته کاربردی منطقه میتوان معرفی کرد که لازم است با صرف وقت ، به ثبت چگونگی و شیوه بافت و تهیه آن، از نابودی مطلق آن جلوگیری نمود زیرا به دلیل خشکسالی متوالی و کاهش و انقراض نیزارها و استفاده از تجهیزات به روز برای جابه جایی شیوه بافت آن به نسل بعدی منتقل نگردیده است و هر روز از تعداد استادکاران آن کم خواهد شد اگر چه امروز تقریبا به راحتی در دسترس می باشند."