چکیده:
آذربایجان یکی از کانون های اصلی تمدن اسلامی و ایرانی بوده است. همین امر سبب ساز رشد و شکوفایی این منطقه در بسیاری از حوزه های علمی و فرهنگی بوده است. پزشکی و طبابت یکی از حوزه های تمدنی بوده که در آذربایجان از رشد و توسعه قابل توجهی برخوردار بود. شمار فراوان پزشکان و طبیبانی که در این ناحیه زیسته اند یا خاستگاهشان این منطقه بود، خود نشانگر اهمیت پزشکی و طبابت در آذربایجان بوده است. در این مقاله کوشش بر آن است به شرح حال و آثار برخی از برجستگان پزشکی آذربایجان- در حدود 37 پزشک- پرداخته شود تا در پرتو این بررسی جایگاه این پزشکان در گستره تمدن اسلامی و ایرانی روشن گردد.
خلاصه ماشینی:
"البته باید یک منبع را در این زمینه مستثنی نمود؛ محمد علی تربیت در اثر ماندگار خود درباره دانـشمندان آذربایجـان شرح حال تعدادی از پزشکان را آورده است ؛ اگرچه وی در تالیف خـویش بـسیار مـوجز و مختصر به آنها پرداخته شده و در بیشتر موارد هم منابع مورد استفاده ذکر نـشدهانـد، بـا ایـن حال راهنمای مناسبی برای شناخت برجستگان پزشکی آذربایجان می باشد.
. حبیب الله تبریزی مدتی هم در کرمانشاهان به طبابت اشتغال داشته است : در یکی از اسناد آمده است : آقای دکتر حبیب الله خان رفیع الممالک کـه علـم طـب را در اروپـا تحـصیل نمـوده و صاحب دیپلم و تصدیقنامه های مختلفه از مدارس عالیـه مـی باشـد، چنـد سـال اسـت در کرمانشاهان به عملیات طبی اشتغال دارد و از حیث معالجات کمک های مهمی بـه اهـالی و 2 فقرا نموده ...
سند خدمت او در سال ١٢٩٩ وی را چنین معرفی کرده است : «اسم : سعید لقب : لقمان الملـک اسـم پـدر: میـرزا عیـسی خـان معتمـد مالیـه اسـم خانوادگی : مالک تاریخ تولد و محل آن: پنجـشنبه ٢٦ رمـضان ١٣٠٥ ق در تبریـز محـل سکونت : تهران سمت رسمی : معلم امراض مجاری بول و امراض نسوان تـاریخ دخـول در خدمت : به موجب حکم نمره ١٤٧، اسد ئـیلان ئیـل ١٣٣٥ق حقـوق ماهانـه شـصت تومان- تحصیلات و محل آن: تحصیلات ابتدایی و متوسـطه در مدرسـه کـشیش هـای فرانسوی، بعد در مدرسه لقمانیه تحصیلات عالیه طبی در دارالفنون طبی پـاریس ، نائـب معلم مری[ خانه های پاریس در ١٩٠٨ مسیحی ، تالیف رساله طب دکتـر مدرسـه طبـی ١- آرشیو سازمان اسناد ملی ، شماره تنظیم ٢-٦١٠٠١-٣٦٥٤."