چکیده:
فاصله بین کودتای 23 جمادی الاولی 1326 (2 تیر 1287) و اعاده حکومت مشروطه در 26 جمادی الاخر 1327 (25 تیر 1288) به دوره استبداد صغیر مشهور است. این دوره، جنگ فراگیر داخلی بود و چندین منطقه کشور درگیر مبارزه برای احیای نظام مشروطه شدند. تبریز پیشتاز مقاومت بود. داستان محاصره ده ماهه تبریز، یکی از مهمترین فصل های تاریخ ایران قرن بیستم است. مقاومت کنندگان به رهبری ستارخان و یا او باقرخان، که اولی سردار ملی و دومی سالار ملی لقب گرفتند، در مبارزه با حکومت محمدعلی شاه که برای درهم شکستن مقاومت تبریز لشکر بسیج کرده بود، موفق از کار درآمدند. نوشتار حاضر براین است تا علل اصلی شکل گیری مقاومت مردم تبریز در دوره استبداد صغیر را بررسی کند.
خلاصه ماشینی:
"دکتـر مهـدی ملـک زاده نویسنده کتاب تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، که در مراکز انقلاب تبریز راه داشـته و بـا احزابـی کـه هسته مرکزی قیام تبریز را تشکیل داده بودند و با عناصری که موتور آن دستگاه بودند، تماس داشته و به پروندههای مراکز انقلابی دسترسی داشته است ، در مورد علت این که مردمان تبریز پیش از سـایرین بر ضد محمدعلی شاه در دوره استبداد صغیر قیام کرده است ، مینویسد: « بر خلاف سایر شهرستانها، که همان روزی که مجلس به توپ بـسته شـد از جریانـات مطلـع شدند و مامورین و حکام که همگی دست نشانده باغشاه بودند بلافاصله بر اوضاع مسلط گشتند، چون تلگرافخانه تبریز در اختیار مشروطه خواهان بود و مرد آزادیخواه و مورد اعتمادی چون محمـدعلی - خان تربیت بر آن دستگاه نظارت داشت ، همین که به وسیله تلگراف از واقعه به تـوپ بـستن مجلـس مطلع شد بدون آنکه بگذارد خبر در شهر منتشر بشود و به گوش دشمنان مـشروطه برسـد تلگـراف ١.
ملک زاده در تاریخ انقلاب مشروطیت در این باره می آورد: « محمدعلی شاه پس از آنکـه تمـام تدارکات لازم رابرای از میان بردن مشروطه و ویران کردن مجلس تهیه نمود، پیش از آنکه شروع بـه جنگ کند مخبر الدوله را که از مستبدین معروف بود به وزارت پست و تلگراف انتخاب کرد و بـرای آن که مردم شهرستانها را غافلگیر کند و نگـذارد بـه یـاری تهـران قیـام کننـد و از آنچـه در تهـران می گذشت باخبر باشند دستور داد کلیه سیم های تلگراف شهرستانی را به مرکز قطع نمایند به همـین جهت آزادیخواهان تبریز که تلگراف خانه را در دست داشتند رابطه شان با تهران به کلی مقطوع شد و 2 سه روز را در بهت و بلاتکلیفی و نگرانی گذرانیدند»."