چکیده:
ستایش و پرستش «آناهیتا» در زمان ساسانیان اهمیت خاصی دارد. در آیین زندگی که خود زمانهایی بس دراز دارای مناصب عالی دینی بودند. نیایش آناهیتا یک سنت و رکن اساسی بود. این اهمیت آنجا آشکار می گردد که بدانیم خاندان ساسانی و بانی این سلسله ، خود از موبدان وخادمان معبد ایزد آناهیتا بودهاند. هیچ ایزدی در آیین زرتشتی به اندازه آناهیتا با گرمی و دلبستگی یاد نمی شود در حالی که همزاد آناهیتا ایم نپات در مقام نوه آب ها در دریاها زندگی می کند. آناهیتا دوشیزه رودها، تجسم رودی توانگر و افسانه ای بیرون از اندازه طبیعی و تبلور آب مقدس و همه رودها است . درباره آیین و مراسم ایزد بانو آناهیتا اسناد و مدارکی در دسترس است که مهمترین آنها کتاب اوستا است مراسم قربانی کردن کهن ترین و قدیمی ترین مراسمی است که در سرودهای آبان یشت برای آناهیتا آورده شده و یکی از کهن ترین آیین های بشری است .
خلاصه ماشینی:
"یکی دیگر از پرستشگاههای ناهید که در ایران از دیرباز بـه جـای مانـده اسـت پرستـشگاه شهربانو در ری است که بر فراز کوهی مشرف به ری کهن هنوز پابرجاسـت و بـانوی شـهر از فراز کوه شهر را زیر نظر پربرکت خود داشته و بـسیاری از سـقاخانه هـا کـه در ایـران باسـتان 2 ساخته شده اند نیز یادگاری سنتی از همین ایزدآب و باروری هستند.
سودآور در مورد یکی از نمادهای آناهیتا می گوید: «مروارید نمادی از ایزدان آب بـود زیـرا مروارید که قعر دریا از رسوب اصلاح به دور یـک نطفـه مرکـزی بـه وجـود مـی آیـد و لؤلـؤ درخشان می شود به واسطه همان نطفه ای که در بر دارد می تواند نماینـده فـری باشـد کـه اپـم نپات زیر دریا نگه داشته بود و از نمادهای اپم نپات بود و به دلیل درخشندگی می تواند نمودار فری باشد که تجلی اش از مهر بود پس حلقه مروارید از دو جهت «فره افزون» است و در جاها گوناگون به کار رفته است .
از نظر قـدمت و کـاربرد براسـاس اسـناد و مـدارک تـاریخی و تحقیقـات بـه عمـل آمـده درخصوص قلعه های دختر ساخته شده در ایران که منسوب به آناهیتا (ایزد آبهـا) هـستند مـثلا پل دختر ساوه، پل ساوه نیایشگاهی برای عبادت و احترام به آب و ناهید، در پـیش از اسـلام و قبل از خشکیدن دریاچه ساوه در دوره ساسانیان بوده، محراب سـاخته شـده بـر روی دریاچـه 2 قدیمی ساوه در قلعه ، این احتمال را بیشتر می کند.
از توجه به این ایزد در زمان ساسانیان همین قـدر بـس کـه آناهیتـا ایـزد دودمـان ساسـانی محسوب می شود و در آغاز سلسله جد آنها، اردشیر دوم و شاپور سرپرسـتی معبـد آناهیـد را عهده دار بودند و در تمام دوره تاریخی این سمبل قوم پارسی مـورد احتـرام و سـتایش بـوده است ."