چکیده:
ایران پس از صدور فرمان مشروطیت از نظر سیاسی - امنیتی و اجتمـاعی فـراز و نـشیب فراوانـی دیـد.ایـران پـس ناکـامی مـشروطه دچـار درگیـری و اغتـشاشات داخلـی و مـداخلات خـارجی شد.همچنین سرکشی ایلات و عشایر، تضعیف دولت مرکزی، بروز جنـگ جهـانی اول و بحـران- های ناشی از آن در نهایت منجر به جنبش های مختلف آزادیخواهی ، مبارزه بـا اسـتعمار و تجزیـه طلبی به دنبال خود داشت . پـژوهش حاضـر بـه بررسـی و واکـاوی بحـرانهـای اواخـر قاجـار و چگونگی صعود رضاخان به قدرت پرداخته است ؛ مقاله حاضر در صدد پاسخ دهی بـه ایـن سـوال است که چه عوامل و دلایلی زمینه قدرتگیری رضاخان در ایران را فراهم کرد و فرهنـگ سیاسـی حاکم بر جامعه ایران معاصر چـه نقـشی در بـروز بحـرانهـای اواخـر قاجـار و صـعود رضـاخان داشت ؟روش تحقیق به کار گرفته شده در پژوهش روش تاریخی اسـت کـه بـه شـناخت تحلیلـی موضوع پرداخته است . براساس نظریه چرخه ای «استبداد،هرج و مرج و استبداد»ایران پس از تجربـه یک دوره طولانی اسـتبداد در صـدد برقـراری مـشروطه و حکومـت قـانون شـد. پـس از ناکـامی مشروطه و ناامنی اواخرقاجار که هرج ومرج را به همراه داشت ، بادخالـت انگلیـسی هـا و فرهنـگ سیاسی ایران به استقرار استبدادی نو منجر شد.
خلاصه ماشینی:
"روسیه و انگلستان در خلال جنگ جهانی اول عملا با انعقاد قراردادهائی ایران را به منـاطق تحت نفوذ خود تبدیل کرده بودند و ورود نظامیان آنان به داخل کشور که غالبا با استناد به این قراردادها صورت می گرفت ، سبب شده بود که دولت مرکزی حتـی در تهـران، قـدرتی نداشـته باشد.
ش بیش از پنجاه بار دولت و کابینه تغییر پیدا کند چـرا کـه وضـع سیاسـی اجتمـاعی ایران بر اثر ورود نیروهای متفقـین و متحـدین و اشـغال خـاک ایـران و بـروز قحطـی غـذا و گرسنگی و بیماریهای مسری در ایران فوقالعاده بحرانی بود و لذا سرنوشت مـردم بـه دسـت عواطف و احساسات خودشان سپرده شده بود١جنگ باعث شد توسعة صنعتی دستخوش وقفـه گردد،محدوده فعالیت های صنعتی که به خصوص بعد از ورود برخـی مستـشاران خـارجی در اواخر دوره قاجار آغاز گردیده بود دچار تزلزل گردید.
سید ضیاء الدین برای اداره امور کشور اقداماتی را انجام داد که باعث تحریک بزرگـان واعیـان و نارضایتی شاه از یک طرف و دست کشیدن دولت انگلـیس از حمایـت کـردن از دولـت او گردیـد بطوریکه کم کم انگلیس ها احساس کردند برای رفع بن بست های کـه در راه ایجـاد یـک حکومـت قدرتمند در ایران می خواهند ایجاد کننـد رضـاخان بایـد از طریـق شخـصیت هـا دیگـر راه خـود را بازکند، همچنین خود رضاخان نیز چندین بار با مخالفت های سید ضیاء بـرای توسـعه تـسلطش بـر کل امور نظامی ایران و دست اندازیهای او بر در آمدهای بعضی از ادارات مواجه شده بود و دیگـر چندان مایل به ادامه کار سید ضیاء نبود."