چکیده:
کتاب کنوز الودیعة من رموز الذّریعة با هدف ترجمة کتاب الذّریعة إلی مکارم الشّریعة نوشته شده است و نمونة درخشانی از ترجمة پویا در متون کهن ادب فارسی است؛ گونهها و گفتمانهای مختلف فرهنگی و ادبی رایج در تاریخ ایران تا قرن هشتم در آن گرد آمده است.در این مقاله، با استفاده از روش ترامتنیّت ژنت، به تبیین نقش این گونهها و گفتمانها در تعیین جایگاه کتاب کنوز الودیعةدر متون ادب تعلیمی پرداخته شده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد؛ کنوز الودیعةبر اساس نظامها، رمزگان و سنّتهای ایجادشده توسّط آثار ادبی پیشین بنا شده است و آیات، احادیث، روایات، حکایات و اشعار فارسی و عربی در آن، حضوری پررنگ دارند و شرح و بسط عبارات کتاب الذّریعةو بهره جستن از متون اخلاقیِ فلسفی، دینی، ایرانشهری، عرفانی و تاریخی ایرانی و اسلامی، این کتاب را به مخزن گنجهایی چون الأدب الکبیر ابن مقفّع، جاودان خرد ابن مسکویه، الذّریعة راغب اصفهانی و صدها متن اسلامی و ایرانی دیگر بدل ساخته است.
خلاصه ماشینی:
نتایج این پژوهش نشان میدهد؛ کنوز الودیعة بر اساس نظامها، رمزگان و سنتهای ایجادشده توسط آثار ادبی پیشین بنا شده است و آیات، احادیث، روایات، حکایات و اشعار فارسی و عربی در آن، حضوری پررنگ دارند و شرح و بسط عبارات کتاب الذریعة و بهره جستن از متون اخلاقی فلسفی، دینی، ایرانشهری، عرفانی و تاریخی ایرانی و اسلامی، این کتاب را به مخزن گنجهایی چون الأدب الکبیر ابن مقفع، جاودان خرد ابن مسکویه، الذریعة راغب اصفهانی و صدها متن اسلامی و ایرانی دیگر بدل ساخته است.
به عنوان نمونه، عبارتی ذکر میگردد که شعر با هدف تنظیر متن و آیة مندرج در آن نقل شده است: «و بر موجبی که پیش از این ذکر، سمت تقدیم پذیرفته؛ افراد و اشخاص بشری در فضایل بسیار متفاضلاند و تفاوت در آن ابواب، هرچند بیشتر میان ایشان حاصل؛ بدان حیثیت و مثابت که بعضی در حیازت فنون و فضایل از طور انسانیت ارتفاع و اعتلا یافته؛ به منزلت ملکیت اتصال پذیرفتهاند و بهجز از صورت تخطیطی در عالم اجسام از ایشان نشانی بازنمانده باشد و اگر فرض کنند که ملک در صورت انسان امکان دارد ایشان توانند بود؛ کما قال، تعالی: «إن هذا إلا ملک کریم" (یوسف/ 31) فلک چون دید خلق او ز روی صدق گفت: الحق ملک در صورت انسان میان خلق شد پیدا» (ابن ظافر، 768: الف 94) بسامد ابیات شعرا در کنوز الودیعة یکسان نیست.
ج: متون تعلیم اخلاق ایرانشهری که با نقل سخنان حکما و پادشاهان عجم در مقدمة کنوز الودیعة و ترجمة سخنان آذرباد حکیم و ابن مقفع در بخش پایانی کتاب پدیدار شده و با پنجاه بیت از شاهنامة فردوسی تقویت و تأیید شده است.