چکیده:
ﺳﻔﺎرت در دورة ﻣﻐﻮﻟﯽ و اﯾﻠﺨﺎﻧﯽ، آداب و رﺳﻮم وﯾﮋه داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان آﻧﻬﺎ را در آداب اﻧﺘﺨﺎب، ارﺳﺎل و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ ﭘﯿﺎم دﺳﺘﻪﺑﻨﺪی ﮐﺮد. ﺑﺮﺧﯽ از آداب ﭘﺬﯾﺮش ﺳﻔﯿﺮان از رﺳﻮم ﻣﻐﻮﻟﯽ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﭙﺮدن ﮔﺮوﮔﺎن ﺑﺮای ﻣﺼﻮﻧﯿﺖ ﺳﻔﺮا، ﺳﭙﺮدن راﻫﻨﻤﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳـﻔﺮا از ﻣﺮز ﺗﺎ درﺑﺎر، ﭼﻮک زدن ﺳﻔﺮا، ﮔﺬر از آﺗﺶ و از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ. ﺑﻪ ﻫﺮ روی، آداب ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﺳـﻔ ﯿﺮان ﻣﻨﻈﻢ ﺑﻮد و آداب دﻗﯿﻘﯽ در ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻮدﯾﻊ، اﺳﺘﻘﺒﺎل و ﻣﻌﺎرﻓﻪ داﺷﺖ. اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﺗـﺎ ﺑﻪ ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت و آداب ﺳﻔﺎرت در ﻋﻬﺪ ﻣﻐﻮﻟﯽ و اﯾﻠﺨﺎﻧﯽ ﺑﭙﺮدازد. ﺑـﺮ ا ﯾـﻦ اﺳـﺎس، ﺑﺮرﺳـﯽ اﯾـ ﻦ ﻣﻮﺿﻮع، ﻧﮕﺎه ﻣﻮﺷﮑﺎﻓﺎﻧﻪﺗﺮی از اوﺿﺎع ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻗﺮون ﻣﯿﺎﻧـﻪ اﺳـﻼم و ﻧﯿـ ﺰ ﺷﻨﺎﺧﺖ دﻗﯿﻖﺗﺮی از ﻣﻔﻬﻮم ﺳﻔﺎرت و ﺳﻔﯿﺮان در آن دوره اراﺋﻪ ﻣﯽدﻫﺪ. روش ﺗﺤﻘﯿﻖ در ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ، ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ- ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ اﺳﺖ و ﺑﺮای ﮔﺮدآوری دادهﻫﺎ از ﺷﯿﻮه ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪای اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ.
خلاصه ماشینی:
"آسلینوس سفیر پاپ در برابر بایجو رسم ادب مغول را که سه بار زانو زدن بود، به جا نیاورد و علاوه بر این ، از نام و القاب خان مغول هم اطلاع کافی نداشت و بایجو نخست میخواست سفرای پاپ را به قتل برساند، اما چون سفیر بودند (همان، ١٣٥٣: ١١٠) و بنا بر رسم مغول در مرز ورود به آنها نگهبان داده شده بود، سرانجام زنده ماندند (همان).
هدیه را میتوان رسم تقریبا ثابت در مراسم معارفۀ سفیران محسوب کرد و میزان ونوع هدیه اهمیت و معنای خاص داشت ؛ چنانکه خان قراقروم در برابر هدایای نه چندان با ارزش سن لویی ٢، به سفیر وی گفت : «آقایان این است خراجی که پادشاه فرانسه برای ما فرستاده و تسلیم و اطاعت خود را اعلام کرده است » (لمب ، ١٣٨١: ٢١٧).
همچنین اولجایتو به چینگ سانگ سفیر قاآن و همراهان وی، کمرهای مرصع و جامه های مذهب خلعت داد (وصاف، ٢٤، ١٣٣٨: ٥٤/٤) بخشی از احترام به سفیران نیز از سر احترام به فرستندگان ناشی میشد؛ چنانکه الملک الناصر محمد بن قلاوون در بازگشت سفیران غازان، برای وی چنین نوشت : « فرستادگان شما نزد ما آمدند و رسالت خود را به جای آوردند و هر چند کوچکی مقام و ناتوانی ایشان بر ما پوشیده نبود، ولی ایشان را به خاطر فرستندة آنها عزیز و محترم داشتیم و استقبال کردیم و سخن ایشان را شنیدیم و جوابشان را آماده کردیم » (مقریزی،١٩٧٢: ١٠٢٢/١)."