چکیده:
نزاع دستهجمعی یکی از مسائل و پدیدههای قدیمی است که کماکان در اجتماعات سنتی و مبتنی بر طایفهمداری به قوت خود باقیمانده است. منظور از نزاع دستهجمعی، درگیری یا دعوایی است که معمولاً با انگیزههای فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی حداقل بین سه نفر رخ میدهد و خساراتی جانی و مالی به بار میآورد. هدف اصلی پژوهش حاضر، مطالعهی کیفی عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر نزاعهای دستهجمعی در شهرستان ایذه است در این مطالعهی کیفی، 24 نفر که به صورت نمونهگیری گلوله برفی انتخاب شده بودند وارد مطالعه شدند. یافتههای پژوهش نشان میدهد که مداخلهی دولت در جامعهی عشایری و اجرای برنامهی اصلاحات ارضی و مهمتر از آن قانون ملی شدن مراتع و جنگلها در دههی چهل، موجب اسکان خودجوش عشایر و بالتبع آن شیوع نزاعهای دستهجمعی در منطقه گردیده است. از سویی دیگر این یافتهها نشان میدهند که تعصبات طایفهای، جمعگرایی عمودی، همبستگی درونگروهی، پیوندهای خویشاوندی، مسائل ناموسی، عمومی شدن خشونت و نزاع، نخبگان نزاع، اختلافات ملکی، بیکاری، رقابت نخبگان، فروپاشی ساختار سنتی مدیریت، بیاعتمادی به مراجع قضایی و انتظامی، آگاهی از محرومیت، تجربهی عینی نزاع (مشاهده و مشارکت) و مسائل و خاطرات ناخوشایند گذشتهی بستر و زمینهی نزاع دسته جمعی را مهیا میکنند.
خلاصه ماشینی:
پیشینه پژوهش الف) تحقیقات داخلی پژوهشی با عنوان تبیین جامعهشناختی عوامل مؤثر بر میزان گرایش به نزاع جمعی در استان ایلام (شهرستانهای ایوان، ایلام و شیروان و چرداول) توسط نظری (1386)، انجام گرفته و یافتههای آن حاکی است که بین بیسوادی، عدم اشتغال، عدم آشنایی به قوانین اسلامی، حفظ سنن و آداب قبیلهای و ضعف مالی و غرورهای بیجای و نزاع دستهجمعی رابطه وجود دارد (نظری، 1386).
پژوهشی با عنوان بررسی جامعهشناختی عوامل مؤثر بر میزان گرایش به نزاعهای دستهجمعی (مورد مطالعه: شهر اهواز) توسط حسینزاده و همکاران (1390)، انجام گرفته و یافتههای آن نشان میدهد که بین متغیرهای محرومیت نسبی، احساس آنومی، خاستگاه خانوادگی (شهری ـ روستایی)، پایگاه اقتصادی ـ اجتماعی، تعلق به جامعهی قبیلهای، میزان کنترل اجتماعی و سطح تحصیلات با گرایش به نزاع دستهجمعی رابطهی معناداری وجود دارد (حسینزاده و همکاران، 1390: 225-191).
پژوهشی با عنوان مطالعه نزاعهای دستهجمعی خویشاوندمحور (مورد مطالعه: محلهی 12 و منطقهی 21 تهران) توسط خزایی (1391)، انجام گرفته و یافتههای پژوهش نشان داد که در این میان نخبگان نزاع و وجود پیوندهای خویشاوند محور تنگ دامنه و بازتولید روابط اجتماعی منبعث از ازدواجهای درونگروهی نقش تعیین کنندهای در نزاعهای جمعی دارد (خزایی، 1391).
Yasin Abdalla and Eltayeb Elhadary Abegunde Albert Ayorinde Maria Emanuel & Tumpe Ndimbwa Katherine Side sanayee development organisation پژوهشی با عنوان "شبانی و نزاع در کشورهای شاخ آفریقا" با رویکرد ترکیبی (کمی ـ کیفی) که توسط موتو 1 (1995)، انجام گرفته نشان میدهد بین عدم دسترسی به زمین مناسب برای کشت و کشاورزی، دامداری و شبانی و نبود آب کافی، عدم حمایت دولت، ضعف نظام سنتی و نزاع جمعی رابطه وجود دارد.