چکیده:
از آنجا که پایداری پوشش گیاهی در جنگلهای حاشیة رودخانه، نقش حیاتی در حفظ اکوسیستم دارد، احیا و مدیریت آن برای پایداری عملکرد بومسازگان ضروری است. در این جنگلها، توزیع مکانی جانداران خاکزی و پوشش گیاهی به عنوان شاخصهای مهمّ پایداری، تحت تأثیر عوامل متعدّدی قرار داشته و الگوی آنها دارای نوسانات بسیار است. در بررسی حاضر از نظریّة فرکتال به منظور توصیف تغییرات مکانی تاجپوشش درختان و تنوّع زیستی ماکروفون خاک در جنگلهای حاشیة رودخانة مارون در استان خوزستان استفاده شده است. قطعهنمونهها بر روی ترانسکتهایی با فاصلة 100 متر از یکدیگر و عمود بر رودخانه برای جمعآوری ماکروفون خاک واقع شدند. فاصلة قطعهنمونههای ماکروفون از یکدیگر 50 متر انتخاب گردید. سپس ماکروفون خاک در قطعهنمونههایی با ابعاد 50 سانتیمتر × 50 سانتیمتر، در عمق 10-0 سانتیمتری خاک و به روش دستی جمعآوری شدند. شاخصهای تنوّع جانداران خاکزی شامل یکنواختی (شلدون)،تنوّع (شانون) و غنا (منهنیک) محاسبه شدند. همچنین درصد تاجپوشش کل، تاجپوشش پده، گز و سریم، در قطعهنمونههایی به ابعاد 5 متر × 5 متر مورد اندازهگیری قرار گرفتند. نتایج نشان دادند که میزان ضریب تغییرات شاخصهای تنوّع زیستی جانداران خاکزی و تاجپوشش پده، گز و سریم، زیاد است. همچنین هیچکدام از متغیّرها، خودهمبستگی ندارند که در واقع تأییدکنندة عدم وجود ساختار مکانی مشخّص آنهاست. بررسی نحوة پراکنش متغیّرها نشان میدهد که نوسانات شدیدی در منطقه وجود دارد و تغییرات مکانی دارای ساختار و نظاممندی مشخّصی نیست و مقدار بُعد فرکتالی متغیّرها نیز بالاست. در واقع با افزایش سطح مطالعاتی، تغییرات مکانی متغیّرها با جزئیات بیشتری آشکار میشود.
Spatial distribution of soil macro-fauna and vegetation are controlled by several parameters. Distribution pattern of these variables have many variations. In current study، auto-correlation function and fractal theory were used to evaluate spatial variability of tree canopy and soil macro fauna diversity in Riparian Forest of Maroon River in Khuzestan. In this research، soil macro fauna were sampled using 175 sampling point along parallel transects (perpendicular to the river). The distance between transects was 100 m. We considered the distance between samples as 50 m. soil macro fauna was extracted from 50 cm×50 cm×10 cm soil monolith by hand-sorting procedure. Evenness (Sheldon index)، richness (Menhinick index) and diversity (Shannon H’ index) were determined in each sample. Tree canopy was measured in 5* 5 plots. The results showed that none of the variables had autocorrelation confirming lack of their significant spatial structure. The study of distribution and fractal behavior of variables showed intensive variability in the study area and spatial variability did not have remarkable structure. Fractal dimension of both variables also were high.
خلاصه ماشینی:
"ارزیابی تغییرات مکانی جانداران خاکزی و تاج پوشش درختان با استفاده از نظریۀ فرکتال (مطالعۀ موردی: جنگل های حاشیۀ رودخانۀ مارون ) شایسته غلامی * - استادیار جنگلداری، دانشگاه رازی، کرمانشاه ، ایران احسان صیاد - دانشیار جنگلداری، دانشگاه رازی، کرمانشاه ، ایران حمید طالشی - مربی جنگلداری، دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء بهبهان ، بهبهان ، ایران وصول : ١٣٩٤/١١/٢٠ پذیرش : ١٣٩٥/٠٣/٧ چکیده از آنجا که پایداری پوشش گیاهی در جنگل های حاشیۀ رودخانه ، نقش حیاتی در حفـظ اکوسیسـتم دارد، احیا و مدیریت آن برای پایداری عملکرد بوم سازگان ضروری است .
در بررسی حاضر از نظریۀ فرکتـال بـه منظور توصیف تغییرات مکانی تاج پوشش درختان و تنوع زیستی ماکروفون خـاک در جنگـل هـای حاشیۀ رودخانۀ مارون در استان خوزستان استفاده شده است .
بر اساس پژوهش های انجام شـده ، تاج پوشش درختان دارای ساختار فرکتالی است (گودین ٣ و همکاران ، ٢٠٠٤)؛ بنابراین با اسـتفاده از نظریـۀ فرکتـال میتوان الگوی تغییرات مکانی و یا زمانی آنها را بررسی کرد (بوروگ ، ١٩٨١).
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1- Fractal Concept 2- Burrough 3- Godin 4- Long 5- Agaard & Hartvigsen 6- Willem 7- Peterson 8- Enquist 9- Giese 10- Populus Euphratica Olivier 11- Tamarix Arceuthoides Bge. 12- Roemer & Schultes Lycium shawii نمونه برداری در این پژوهش ، تعداد ١٧٥ قطعه نمونه بر روی ٢٤ ترانسکت (با طول متفاوت و فاصلۀ ١٠٠ متر از یکدیگر) عمود بـر رودخانه برای جمع آوری ماکروفون خاک واقع شدند."