چکیده:
«مشروعیت» از جمله مسائلی است که همه نظامهای سیاسی در مواجهه با آن قرار گرفته و باید پاسخی مناسب برای آن داشته باشند. نظام سیاسی اسلام در مواجهه با مسئله «مشروعیت»، ضمن طرح نظریه «مشروعیت الهی»، سایر نظریههای مشروعیت را به چالش میکشد. نکته مهم آنکه نظریه «مشروعیت الهی» مبتنی بر «نگرش توحیدی» است و از طریق لوازمات و استلزامات «آموزه توحید» استنباط میگردد. این امر متوقف بر آن است که آموزه توحید را از حالت انتزاعی و تجریدی، که در علم کلام از آن بحث میشود، رهانیده و بهمثابه آموزه کاربردی بدان نگریسته شود. این پژوهش، که به صورت توصیفی ـ تحلیلی صورت گرفته، بر آن است که با استفاده از استلزامات سیاسی آموزه «توحید»، ضمن اثبات نظریه «مشروعیت الهی»، نظریههای «مشروعیت مردمی» و «مشروعیت دوگانه» را نقد و ارزیابی کند.
خلاصه ماشینی:
"یکی از اندیشمندان در این زمینه مینویسد: یک سؤال مهم و اساسی در فلسفه سیاست، این است که چه کسی حق دارد بر مسند حکومت قرار بگیرد و اداره امور یک جامعه را در دست داشته باشد؟ به عبارت دیگر، ملاک اینکه فرد یا گروهی حق امر و نهی کردن در امور اجتماعی داشته باشند و مردم ملزم به اطاعت باشند، چیست؟ این بحثی است که ما از آن با عنوان «مشروعیت» تعبیر میکنیم.
البته قایلان نظریه «مشروعیت الهی ـ مردمی» با تکیه بر برخی روایات همچون «الناس مسلطون علی انفسهم و اموالهم» درصدد اثبات نوعی حق برای عامه مردم هستند (منتظری، 1409ق، ص 493ـ511) و بر این باورند که خداوند این حق را به همه مردم تفویض کرده است و این با اندیشه توحیدی منافات ندارد؛ اما اولا، همانگونه که در نقد نظریه «مشروعیت مردمی» بیان گردید،مفاد این روایت و نظایر آن بهطورکلی، با ادعای فوق بیگانه است.
بنابراین، منافاتی میان نصب عام فقیه و انتخاب یک فقیه وجود ندارد؛ زیرا انتصاب الهی نه به نصب یک فرد واحد است و نه به نصب مجموع من حیثالمجموع، بلکه به نصب جمیع است؛ به این صورت که همه فقهای جامعالشرایط منصوب به ولایت هستند و ازاینرو، عهدهداری این منصب بر آنها واجب است، اما به نحو وجوب کفایی.
و یا میتوان گفت: همگی آنها منصوب به نصب عام باشند؛ یعنی فرد خاصی را معین نکردهاند، بلکه صفاتی بیان شده که در هر کسی یافت شود او برای این کار صلاحیت دارد و فقط وظیفه مردم کشف یا شناسایی این حق حاکمیت است که خداوند آن را به فقیه جامعالشرایط تفویض کرده است (مصباح، 1389، ص 71ـ73)."