چکیده:
اندیشه انتظار و بیان سیمای امام مهدی(عج) در شعر شاعران متعهّد به اهلبیت(ع)، از دیرباز تاکنون به ویژه در شعر دوره معاصر دیده میشود. شاعران معاصر، باب جدیدی را در زمینه شعر و ادب به نام «ادبیّات مهدوی» گشودند و از دریچه شعر، امام مهدی(عج) را به عنوان منجی آخرالزّمان به تشنگان حقیقت معرّفی کردند.
مقاله حاضر به روش توصیفی _ تحلیلی و با استناد به شواهدی از اشعار این شاعران به بررسی تطبیقی انتظار و هویت فرهنگی و تمدنی در شعر معاصر عربی و فارسی میپردازد. شاعران معاصر شیعه در زبان فارسی و عربی با استشهاد به تفاسیر قرآن و روایات متواتر، در اشعار مهدوی خویش در پی وصف سیمای امام مهدی(عج) به بیان انتظار موعود پرداختهاند. البته مفهوم «انتظار» در اندیشه این شاعران مسلمان تنها در معنای انتظار خلاصه نمیشود و شاعران به موضوعات دیگری هم در این زمینه توجه نشان دادهاند که بیانگر هویت و تمدن اسلامی است. شاعران در پرتو «ادبیات انتظار» از مضمونهایی مانند انواع انتظار (انتظار مخرّب و انتظار سازنده)، وظیفه منتظران در عصر غیبت (صبر و استقامت و شناخت و معرفت به امام مهدی(عج))، فضیلت انتظار و جمعه (نماد انتظار موعود) سخن میگویند.
The idea of "expectation" and the presentation of Imam Mahdi's features in the poems of committed poets to the Prophet's family are being seen a lot from a long time ago to now، especially in the poems of contemporary period. Contemporary poets have opened a new door to poem and literature، named Mahdavi literature، and they have introduced imam Mahdi as the savior of last times to the seekers of truth from the window of poem. Referring to some evidence of the poems of these poets، the present descriptive-analytic paper is going to examine the idea of expectation and the identity based on culture and civilization with reference to the commentaries of the Qur'an and widely transmitted narrations .The Persian and Arabic contemporary Shiite poets have described Imam Mahdi's features and the expectation for the Promised in their Mahdavi poems. However، the concept of expectation in the Muslim poet's thought hasn't been reduced to just waiting، but different themes concerning the Islamic identity and civilization have been considered too. Under the topic of Expectation literature، poets have dealt with themes like: waiting، types of waiting (destructive and instructive waiting)، waiter's duties in the occultation period (patience، resistance، understanding and knowledge of imam Mahdi)، the virtue of waiting، Friday as the symbol of waiting for the Promised.
خلاصه ماشینی:
") حسین اسرافیلی 2 به دنبال مرد تک سوار آرمان های خویش بیابان گرد می شود تا شاید به دیدار محبوب نائل آید، و این انتظار تا به نهایت عمر شاعر ادامه مییابد تا شاید بتواند روزی محضر آن موعود را دریابند، شاعر، مدار کهکشان را مجاز از محل زندگی امام مهدی( ترسیم میکند: «به دنبال تو میگردم نمییابم نشانت را بگو باید کجا جویم مدار کهکشانت را کهن شد انتظار اما به شوقی تازه بال افشان تمام جسم و جان لب شد که بوسد آستانت را» (اسرافیلی،1386: 38) سید حیدر الحلی 3 شرح انتظار و بی دلی خویش را اینگونه شرح داده است: «مات التصبر فی انتظا رک أیها المحیی الشریعة فانهض فما أبقی التحمل غیر أحشاء جزوعة قد مزقت ثوب الأسی و شکت لواصلها القطیعة فالسیف إن به شفاء قلوب شیعتک الوجیعة دکتر یحیی شامی، یکی از نویسندگان و شاعران معاصر یمنی است که دارای کتب مختلف از جمله، أورع ما قیل فی الفخر و...
مفهوم درک شناخت از وجود امام در شعر نادر بختیاری این چنین تجلی یافته است: یک معنی انتظار، این است گر منتظر ظهور، هستی تلفیق خوشی ز عشق و دین است پس از چه هنوز، خود پرستی؟» (بختیاری، 1387: 315) شاعران ذکر شده با اقتباس آشکار از حدیث مشهوری از پیامبر اکرم( در مورد شناخت امام عصر( به عنوان یکی از وظایف منتظران در هر زمان و هر عصر به وصف انتظار پرداختهاند با این تفاوت که شاعران معاصر زبان عربی با اقتباس آشکار از از روایات متواتر درباره شناخت امام عصر این مسئله را در اشعارشان بازگو کردهاند در حالی که شاعران زبان فارسی این مسئله را با استفاده از تعابیر ادبی و با زبان غیر مستقیم بازگو کردهاند."