چکیده:
زنان روستایی نقش مهمی در تأمین معیشت خانوارهای روستایی دارند و میتوانند در برنامههای مدیریت پایدار منابع طبیعی نقش بسزایی ایفا کنند. هدف این پژوهش بررسی فعالیتهای معیشت زنان روستایی و نیازهای مرتبط آنان برای ارتقای ظرفیتهای دانشی و اجتماعی آنهاست. پژوهش با استفاده از یک مطالعة موردی و فنون ارزیابی سریع مشارکتی در روستای قزلتپة علیقلی در استان زنجان انجام شد. زنان روستایی از طریق راهبردهای معیشت مختلفی در خانوارهای خود فعالیت میکردند که از جمله عبارت بودند از: فعالیتهای غیرکشاورزی همچون فرشبافی و تابلوبافی؛ فعالیتهای کشاورزی وابسته به مراتع بهویژه برداشت گیاهان خوراکی و دارویی و فعالیتهای کشاورزی با وابستگی کم به مراتع، بهویژه برداشت و فرآوری محصولات. ارزیابی نیازهای زنان روستایی نشان داد که آنان نیاز به دانش و مهارت بهروز در مورد برداشت و فرآوری محصولات باغی و لبنی، روشهای حفظ منابع طبیعی، فعالیتهای نوین غیرکشاورزی و کشاورزی نوین و سواد بالاتر دارند. ضرورت بهبود نگرش زیستمحیطی زنان، بهویژه در مورد مدیریت پسماندهای روستایی، نیز بهمنزلة نیازی مهم مطرح شد. زنان روستایی همچنین به تقویت ظرفیتهای اجتماعی خود، بهویژه در مورد نفوذ بر بازار محصولات کشاورزی، تعامل و اعتماد درون جوامع و با کنشگران بیرونی و تقویت تشکلهای زنان روستایی نیاز داشتند. این نیازها ضرورت تنظیم برنامههای ترویج کشاورزی و مدیریت منابع طبیعی را در جهت ظرفیتسازی دانشیـ اجتماعی زنان روستایی نشان میدهد.
خلاصه ماشینی:
نیازهای دانشی و اجتماعی زنان روستای قزل تپة علی قلی استان زنجان برای مدیریت جامع حوضة آبخیز اسماعیل کرمی دهکردی ١*، رقیه بابایی 2 چکیده زنان روستایی نقش مهمی در تأمین معیشت خانوارهای روستایی دارند و می توانند در برنامه های مـدیریت پایـدار منابع طبیعی نقش بسزایی ایفا کنند.
ارزیابی نیازهای زنان روستایی نشان داد که آنان نیاز به دانش و مهارت به روز در مورد برداشت و فرآوری محصولات باغی و لبنی ، روش های حفظ منابع طبیعی ، فعالیت های نوین غیرکشـاورزی و کشـاورزی نـوین و سـواد بـالاتر دارنـد.
بنابراین ، باید به زنان روستایی در جهت پی بـردن آنـان بـه ظرفیـت هـای موجودشان و ظرفیت سازی توانـایی هـای نهفتـة آنـان توجـه لازم کـرد و بـا برنامـه ریـزی هـا و سیاست گذاری های مناسب در جهت بهبود مدیریت منابع طبیعی و حفظ ایـن منـابع ، ابتـدا بـه ظرفیت سازی و تقویت توانایی های آنان پرداخت و با این زمینـه سـازی ، مـدیریت پایـدار منـابع طبیعی نیز تحقق خواهد یافت [٤].
در مطالعة کرمی دهکردی (١٣٩٤) در مـورد شـناخت ظرفیـت هـا و نیازهـای اجتماعـات روسـتایی در راستای مدیریت جامع و مشارکتی در استان زنجان به سه دسته راهبـرد اصـلی معیشـت خانوارهـای روستایی توجه شد: الف ) راهبردهای کشاورزی وابسته به منابع طبیعی همچون چـرای دام در مراتـع ، بهره برداری از گیاهان مرتعی و کشت در مراتع ، ب) فعالیت های کشاورزی موجود یا نـوین کـه انجـام آن ها می تواند موجب تنوع سازی معیشت و کاهش فشـار بـر منـابع طبیعـی گـردد، پ) راهبردهـای غیرکشاورزی کاهش دهندة فشار بر منابع طبیعی ازجمله فعالیت هـای صـنایع دسـتی ، صـنایع خـرد، کارگری در فعالیت های غیرکشاورزی ، گردشگری ، خدمات و از ایـن قبیـل [١٤].