چکیده:
عقود مشارکتی از ابزارهای مهم تأمین مالی در بانکداری اسلامی هستند. در این عقود با توجه به اینکه بانک چه نوع قراردادی با مشتری میبندد، سهمبری متفاوتی در قرارداد ذکر میشود؛ ولی در مجموع همانند الگوی مدیر - عامل انجام یک فعالیت اقتصادی به مشتری واگذار میگردد.
در مقاله پیش رو کوشش شده است الگوی نظری برای عقود مشارکتی در قالب الگوی مدیر- عامل از نظریه بازیها در شرایط اطلاعات نامتقارن و در حالت کژگزینی ارائه و به این پرسش پاسخ داده شود که با استفاده از الگوی مدیر - عامل چگونه میتوان مشکل کژگزینی در عقود مشارکتی بانکداری اسلامی را حل کرد و یا در چه شرایطی به کمترین رساند و یک الگوی ساده وکمهزینهتری ارائه داد؟ برای پاسخ به پرسش پژوهش دو فرضیه مطرح است: یکی اینکه بهکارگیری دستاوردهای الگوی مدیر - عامل در عقود مشارکتی موجب کارآمدی بیشتر و عملیاتیترشدن آن میشود و دیگری اینکه بهکارگیری الگوی مدیر - عامل در محیط کاملاً اسلامی موجب به حداقلرساندن مشکل کژگزینی در این الگو می گردد.
یافتههای پژوهش از حل الگوی ارائهشده نشان میدهد که میتوان عقد مشارکتی بهینهای در نظام بانکی طراحی کرد و این امر فرضیه نخست پژوهش را تأیید میکند؛ همچنین نتایج الگو هزینهبربودن عقود مشارکتی در شرایط کژگزینی برای بانک را تأیید میکند. مهمترین یافته این پژوهش همان امکانپذیربودن حذف شرایط اطلاعات نامتقارن میان بانک و مشتری در صورت پایبندی کامل به مقررات شرعی و اسلامی توسط مشتری است که این امر فرضیه دوم پژوهش را تأیید مینماید. افزون بر این در مقاله پیش رو نشان داده شده است که مباحث و ابزارهای مالی در اقتصاد اسلامی در قالب یافتههای جدید علم اقتصاد کاربرد مشکلگشایی دارند.
In this paper، we try to present a theoretical model for participatory contracts in the form of principal agent model in an asymmetric information conditions in game theory framework. Using the principal agent model، how can we solve the advrsselection problem in the Islamic banking contracts and provide a simpler and less costly model? There are two hypotheses to answer the research questions. One is the use of acheivments of principal agent model in participatory contracts is more efficient. Another is the using principal agent model in an Islamic environment would minimize the adversselection problem in this model.
The results obtained from solving of the proposed model shows that by designing participatory contracts in a banking system the first hypothesis of the research is confirmed، also the results of the model confirms the cost of participation contracts in an adnersselection environment. The most important consequence of this research the possibility of of the elimination asymmetric information condition between the bank and the client if the parties adhere to the religious and Islamic regulations، this will confirm the second hypothesis of the research. In addition it has been shown that the financial instruments in Islamic economics as new achievement of economics are usable.
خلاصه ماشینی:
گفتنی است که قید اول در ضمن قید دوم و سوم وجود دارد؛ چراکه وقتی تابع مطلوبیت ذهنی عامل نوع بد که حداقل مطلوبیت ممکن است تأمین شده باشد، به طریق اولی حداقل مطلوبیت مشتری (عامل) نوع خوب که بیشتر از مطلوبیت نوع بد است، تأمین میگردد؛ بنابراین میتوانیم قید اول را از الگو خارج کنیم و برای حل الگو تابع لاگرانژ را با سه قید محدودکننده تشکیل دهیم: (7) لازم است ذکر شود که به منظور تحقق شروط مذکور قرارداد بهینه باید طوری طراحی شده باشد که تلاش بیشتر توسط عامل کارآمدتر درخواست گردد؛ چراکه میباشد؛ بدینترتیب بانک در این الگو میخواهد مطلوبیت ناشی از سهم سود خود را با توجه به مطلوبیت دو نوع مشتری ـ خوب و بد ـ که تحت عنوان چهار قید ـ دو قید مشارکتی و دو قید مکمل انگیزه ـ وارد الگو میشوند حداکثر سازد که از طریق حل الگو به روش لاگرانژ پاسخ بهینه به دست میآید.
حال که الگوی عقود مشارکتی در شرایط کژگزینی معرفی و به روش لاگرانژ حل شد، در ادامه یک الگوی بهینه معرفی میشود که شکلگیری این الگو صرفا در محیطی امکانپذیر است که در آن اطلاعات نامتقارن وجود ندارد و در نتیجه همه افراد جامعه از جمله طرفین قرارداد یعنی بانک و مشتری با طرح پرسشهای مرتبط میتوانند اطلاعات لازم و صحیح را کاملا به دست آورند و این وضعیت وقتی محقق میشود که در جامعه مقررات شریعت در عمل بهطور کامل پیاده شده باشد؛ به عبارتی جامعه یک جامعه ایدئال اسلامی باشد.
بنابراین با توجه به فروض مذکور الگوی عقود مشارکتی در شرایط حاکمیت کامل مقررات اسلامی به دنبال حداکثرسازی مطلوبیت بانک مشروط به قید مشارکت عامل است و در چنین شرایطی اطلاعات متقارن بوده و مشکل کژگزینی حل خواهد شد؛ بر این اساس خواهیم داشت: 1.