چکیده:
اصل برائت کیفری از جمله استانداردهای جهانی حقوق بشر است که دارای قدمتی طولانی با قدرت الزام آورکامل است. ضرورت وجود دلایل محکم برای دستگیری و تحت نظر قرار دادن مظنون ایجاب می کند که مظنون و متهم بی نیاز از اثبات بی گناهی خود باشند و پلیس ملزم است دلایل لازم برای دستگیری را جمع آوری کند. از این رو نمی توان ابتدا به دستگیری و تحت نظر قرار دادن مظنون اقدام و سپس نسبت به جمع آوری اطلاعات و دلایل اقدام کرد. به عبارت دیگر نمی توان از مظنون به عنوان وسیله ای برای جمع آوری دلایل استفاده کرد. هدف از این پژوهش تبیین الزامات اصل برائت کیفری در فرایند تحقیقات پلیسی با رویکرد حقوق بشری بوده است. این پژوهش به روش اسنادی و کنابخانه ای از منابع موجود جمع آوری شده تا الزامات اصل برائت کیفری مقررشده در اسناد بین المللی حقوق بشر و قوانین شکلی و ماهوی ناظر بر فرایند تحقیقات پلیسی را مورد بررسی قرار دهد. نتایج حاکی از آن است که الزامات اصل برائت کیفری ناظر بر فرایند تحقیقات پلیسی در قوانین اساسی و عادی اکثر کشورها ازجمله کشورما، تا حدودی مورد توجه قرار گرفته است؛ لیکن در برخی از موارد وظایف و اختیارات پلیس درفرایند تحقیقات پلیسی تبیین نشده است که البته در لایحه جدید با ذکر مواردی از قبیل اعلام حقوق متهم توسط پلیس و مراجع ذی ربط، وظایف آنان تا حدودی نسبت به متون قانونی گذشته شفاف تر شده است.
خلاصه ماشینی:
"با توجه به آثار ذکر شده می توان از اصل برائت به عنوان «ام الاصول » در دادرسـی کیفری تعبیر کرد، زیرا موجب پیشگیری از خودسری قضات و ضابطان دادگستری در بازداشت و سلب حقوق شـهروندان شـده ، آزادی آنـان را تـأمین مـی کنـد؛ در مـوارد برچسب زنی و اتهام ، امکان اعمال اجبار و شکنجه علیه او را از بین می برد و با تضمین حق سکوت متهم ، مقام تعقیب را مکلف به اثبات جرم اتهامی می کند.
با عنایت به این که با وجود تصویب قابل توجه اسناد بین المللـی حقـوق بشـر و محـرز بودن تورم هنجاری درحوزة حقوق بین الملل بشر و با وجود تثبیت الزامات اصل برائـت کیفری در فرآیند تحقیقات پلیسی و همچنین پیش بینی سازوکارهای داخلی ، جهانی و منطقه ای متعدد با هدف پیشگیری از نقض این الزامات ، این سؤال مطرح است که ، چرا مفاد این اسناد لازم الرعایه (به ویژه در حوزة فرآیند تحقیقـات پلیسـی ) بـه نحـو قابـل قبولی مورد رعایت و احترام دولت ها و کارگزاران نظـام عـدالت کیفـری ازقبیـل پلـیس نیست ؟ در پاسخ به سؤال مذکور لازم به ذکر است که ، موانع و محـدودیت هـای متعـددی درافزایش تجاوز پلیس از حدود اختیارات خود و نقض الزامات اصل برائت کیفـری در فرآیند تحقیقات پلیسی مؤثر هستند که مهم ترین موانع و محدودیت های رعایت ایـن الزامات در قوانین و رویه های پلیسی عبارت اند از: افزایش میزان بزهکاری و به موازات آن ، افزایش حجم پرونده های کیفری ، علمی نبودن روش های جمع آوری اطلاعـات و ادله و کشف جرم و تأکید بیش از اندازه بر اقرار به عنوان شاه دلیل ، اجرای طرح هـای انتظامی مانند طرح جمع آوری اراذل و اوباش ."