چکیده:
«نهادهای تنظیمگر مالی»، ازجمله سازمان بورس و اوراق بهادار، نقش مهمی در تنظیم مقررات مربوط به بازار سرمایه دارند. در گذشته از یک سو به دلیل سادگی ساختار حکومت، وضع، اجرا و تفسیر قوانین و نیز الزام اشخاص به رعایت آنها صرفاً برعهدۀ قوای سهگانۀ مقننه، مجریه و قضائیه بود و از سوی دیگر، بسیط و محدود بودن وظایف حکومتی موجب میشد که این ساختار بتواند نیازهای جامعه را کفایت کند. بااینحال، صنعتی شدن جوامع و اشتغال هرچه بیشتر دولتها به اموری از قبیل بانکداری، تجارت، سرمایهگذاری، بیمه و صادرات و واردات، وضعیت را دگرگون ساخت و ایجاد نهادهایی با کارویژۀ تنظیمگری در حوزۀ روابط مالی را ضروری نمود. نهادهای مالی یادشده وظیفه دارند تا بهعنوان مؤسساتی تخصصی، نیازهای نوین مالی جامعه را در اسرع وقت و به بهترین شیوه پاسخ دهند. شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار بهعنوان ارکان اصلی بازار سرمایۀ ایران، از جملۀ چنین نهادهای مالی هستند. کارایی مؤثر این نهادهای تنظیمگر مالی با استقلال آنها درهم گره خورده است و بهعبارتی، آنچه بیش از همه میتواند کارایی مؤثر چنین نهادهایی را سبب شود، تضمین استقلال آنها است. استقلال نهادهای تنظیمگر مالی در وضع و تنظیم مقررات، نظارت، و استقلال ساختاری و مالی، جنبههای مختلفی هستند که در این مقاله بررسی میشوند. سپس ابعاد یادشده بهطور خاص در نظام بورس و اوراق بهادار ایران تجزیه و تحلیل خواهند شد.
خلاصه ماشینی:
"بـازار اوراق بهـادار مـادة ٣ و تبصـرة ١)، امـا نمایندگانی از قوة قضائیه (دادستان کل کشور یا معاون وی)، قوة مجریه (وزیر امـور اقتصـادی و دارایی، وزیر صنعت و معدن و تجارت ، رئیس بانک مرکزی ١ یا قائم مقام وی، معاون وزیر اقتصـاد و خزانه دار کل )، مؤسسات غیرانتفاعی «دولتی- خصوصی» (رؤسـای اتـاق بازرگـانی و صـنایع و معادن ایران ) و مؤسسات ٢ غیرانتفاعی خصوصی (نمایندة اتاق تعاون و نمایندة کانون هـای فعـال در بازار سرمایه ، شامل کارگزاران ، کارگزاران / معامله گران ، بازارگردانان و سایر فعـالان بـازار٣)، و نیز اشخاص خبره (سه نفر خبرة مالی منحصرا از بخش خصوصی با مشورت تشکل های حرفه ای بازار اوراق بهادار به پیشنهاد وزیر امور اقتصادی و دارایی و تصـویب هیئـت وزیـران و یـک نفـر خبره منحصرا از بخش خصوصی به پیشنهاد وزیر مربوط و تصویب هیئت وزیران برای هر بورس کالایی) و رئیس سازمان (که همان رئیس هیئت مدیرة سـازمان اسـت )٤ نیـز در شـورای عـالی ١.
ایـن معاونت وظایف تعیین شده از طرف هیئت مدیره را از طریق ثبت و صدور مجوز عرضـۀ عمـومی اوراق بهادار و نظارت بر فرایند آن ، درخواست صـدور، تعلیـق و لغـو مجـوز تأسـیس بـورس هـا، تصویب اساسنامۀ بورس ها، اعلام آن دسته از تخلفات در بازار سرمایه به مراجع ذیصلاح که بـر مبنای قانون بازار اوراق بهادار معرفی آن ها برعهدة سازمان است ، اتخاذ تدابیر ضـروری و انجـام اقدامات لازم برای حمایت از حقوق و منافع سـرمایه گـذاران در بـازار اوراق بهـادار، نظـارت بـر سرمایه گذاری اشخاص حقیقی و حقوقی خارجی در بورس ، صـدور تأییدنامـۀ سـازمان پـیش از ثبت شرکت های سهامی عام نزد مرجع ثبت شرکت هـا، بررسـی و نظـارت بـر افشـای اطلاعـات بااهمیت از سوی شرکت های ثبت شده نزد سازمان ، به عمل میآورد."