چکیده:
عوامل اجتماعی موثر در ساخته و پرداخته شدن یک حکومت سیاسی را می توان با ژرف اندیشی در فرهنگ عمومی جامعه در دورانهای گوناگون و از خلال متون تاریخی شناخت. چنین پیداست که یکی از عوامل کارساز در پاگرفتن ساختار حکومتی اقتدارگرا، سایه افکن بودن فرهنگ جزم اندیشانه و اقتدارگرایانه بر اکثریت اعضای آن جامعه است. در این نوشتار با بهره گیری از روش تبیینی تحلیلی به بررسی فرهنگ جزم اندیشی، پیوند آن با اقتدارگرایی اجتماعی و تاثیر هر دو در زمینه پاگرفتن ساختار حکومتی اقتدارگرا پرداخت هایم و پس از بررسی نمودهای اقتدارگرایی بر پایه نظریات جامعه شناسی چون آدرنو و آلتایمر در تاریخ بیهقی به این نتیجه رسیده ایم که: 1) جزم اندیشی با اقتدارگرایی اجتماعی پیوند معنادار دارد و 2) نه تنها وجود این دو شیوة نگرش در جامعه دوران ابوالفضل بیهقی چشمگیر بوده، بلکه اقتدارگرایی سیاسی موصوف در تاریخ بیهقی، از جز ماندیشی و اقتدارگرایی اجتماعی موجود در آن زمان مایه گرفته است.
خلاصه ماشینی:
"در این نوشتار با بهرهگیری از روش تبیینی ـ تحلیلی به بررسی فرهنگ جزماندیشی، پیوند آن با اقتدارگرایی اجتماعی و تأثیر هر دو در زمینه پاگرفتن ساختار حکومتی اقتدارگرا پرداختهایم و پس از بررسی نمودهای اقتدارگرایی بر پایه نظریات جامعهشناسی چون آدرنو و آلتایمر در تاریخ بیهقی به این نتیجه رسیدهایم که: 1) جزماندیشی با اقتدارگرایی اجتماعی پیوند معنادار دارد و 2) نه تنها وجود این دو شیوة نگرش در جامعه دوران ابوالفضل بیهقی چشمگیر بوده، بلکه اقتدارگرایی سیاسی موصوف در تاریخ بیهقی، از جزماندیشی و اقتدارگرایی اجتماعی موجود در آن زمان مایه گرفته است.
از آنرو که حکومتهای پادشاهی، از جمله حکومت سبکتکین و جانشینانش در تاریخ بیهقی، اقتدارگرا هستند، این پرسش پیش میآید که چه عناصری در خلق وخو، شیوة نگرش، زندگی فردی و اجتماعی و برسرهم فرهنگ افراد یک جامعه وجود دارد که در تعیین ساختار حکومتی اقتدارگرا اثرگذار است؟چنین مینماید که یکی از عوامل کارساز، جزماندیشی و جاری بودن روح اقتدارگرایی در نگرش یکایک اعضای جامعه است.
در جستوجو برای بررسی پیشینة این موضوع، جز چند مقالة سودمند مرتبط با مقوله جزماندیشی و اقتدارگرایی، همچون «جامعهشناسی خودمانی» (حسن نراقی، بخارا، پاییز 1382، شماره 31)، «جزمگرایی و شکاکیت: معضل نظامهای تربیتی ـ آموزشی در جوامع اسلامی» (سید مهدی سجادی، مبانی تعلیم و تربیت 1، 1390، شمارة 2)، «تأثیر پایگاه اجتماعی ـ اقتصادی بر اقتدارگرایی» (نصرالله پورافکاری و دیگران، جامعهشناسی کاربردی 1391،4، شمارة 48)، بررسی رابطة بین آنومی و اقتدارگرایی با تمایل به رفتار انحرافی» (عبدالحسین نبوی و آرش حیدری، دو فصلنامة توسعة انسانی، دورة ششم، پاییز و زمستان 1390، شمارة 1 و 2)، پژوهش دیگری بویژه دربارة تاریخ بیهقی دیده نشد."