چکیده:
الگوهای سینوپتیکی بارش های تابستانه جنوب شرق ایران
سلیقه محمد*
* دانشگاه زاهدان
در فصل تابستان اثر بارش های موسمی هندوستان بر جنوب شرق ایران قابل مشاهده است. این بارش ها تحت دو الگو قابل مطالعه هستند:
در الگوی اول زبانه کم فشار موسمی در سطح زمین بخش هایی از کشور را در بر می گیرد و در شمال غرب یک سیستم پرفشار حاکم می گردد. در اثر برخورد و تقابل این دو سیستم فشار، جبهه نیمه ساکن روی ایران مستقر، و نفوذ هوای سرد شمالی به سمت کم فشار موسمی باعث صعود آن می شود. در الگوی نوع دوم زبانه کم فشار موسمی رطوبت را از اقیانوس هند و خلیج بنگال به جنوب شرق کشور حمل می کند و در اثر گرمایش زمینی، کم فشار حرارتی تشکیل شده در محل باعث صعود هوای مرطوب موسمی می گردد. هر دو الگو نیازمند تمرکز کم ارتفاع در سطح 500 هکتوپاسکال و واگرایی در سطح 200 هکتوپاسکالی هستند. چنانچه شرایط اولیه (ورود زبانه کم فشار موسمی) رطوبت را به ایران حمل کند ولی شرایط ثانویه (وجود کم ارتفاع در 500 هکتوپاسکالی و واگرایی در 200 هکتوپاسکالی) وجود نداشته باشد ریزش های جوی به وقوع نخواهد پیوست.
خلاصه ماشینی:
"در الگوی نوع دوم زبانهء کمفشار موسمی رطوبت را از اقیانوس هند و خلیج بنگال به جنوب شرق کشور حمل میکند و در اثر گرمایش زمینی،کمفشار حرارتی تشکیل شدهء در محل باعث صعود هوای مرطوب موسمی میگردد.
جهت این جریانها در جنوب خط استوا جنوب شرقی است اما پس از عبور از خط استوا در نیمکرهء شمالی زیر تأثیر نیروی (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 1 موسمی تابستانیبارندگی در جنوب شرق ایران مقدار بارندگی سالانه به همراه ضریب تغییرپذیری آن در جدول بارش درج شده است.
در این الگو در شمال کمفشار مستقر در کشور،پرفشاری با منحنی مرکزی 1015 هکتو پاسکال قرار گرفته که هوای سرد عرضهای بالا را به سمت جنوب هدایت میکند و در اثر برخورد بین این دو توده(هوای سرد و هوای گرم)ناپایداری به وجود میآید و بارندگی ایجاد میشود.
بررسیهای به عمل آمده مشخص کرد که در بارشهای موسمی،همگرایی در سطوح (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 3 الگوی نوع دوم سطح زمین روز اول بارش زیرین 700 هکتو پاسکال انجام شده است و در صورتیکه واگرایی در بالای این سطح وجود داشته باشد صعود هوا امکانپذیر میگردد.
براساس این الگو در سطح 500 هکتو پاسکال زبانهء پرارتفاع آزور بر روی ایران استقرار داشته و امکان صعود هوا را به سطوح بالاتر جوی غیرممکن کرده است.
در این الگو زبانهء کم فشار موسمی جنوب شرق آسیا تا جنوب شرق (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 4 الگوی سطح 500 هکتو پاسکالی قبل از بارش ایران امتداد یافته است."