چکیده:
علل توسعه نیافتگی مناطق آزاد ایران
کامران حسن*
* پژوهشکده امیرکبیر، دانشگاه تهران
مناطق آزاد تجاری - صنعتی در دنیا سابقه طولانی دارد. در سال 1888 اولین بندر آزاد، تجاری - صنعتی که تا حدودی با اهداف مناطق آزاد تطابق دارد در بندر هامبورگ به وجود آمد. در جمهوری اسلامی ایران به موجب برنامه اول اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی سه منطقه به نام های قشم، چابهار و کیش به عنوان مناطق آزاد تجاری - صنعتی کاندیدا شدند که به سبب عدم مکان یابی صحیح تا امروز موفق به اجرای اهداف مناطق آزاد نبوده اند.
استراتژی مناطق آزاد استراتژی صادرات است. اما متاسفانه این مهم هنوز در مناطق آزاد ایران به وقوع نپیوسته است. برعکس استراتژی واردات جایگزین آن شده که به مناطق داخلی کشور به ویژه صنایع کوچک آسیب وارد کرده است. این پدیده نیز با اهداف مناطق آزاد تجاری - صنعتی در تعارض است. اگر مناطق آزاد تجاری - صنعتی بخواهد در جمهوری اسلامی ایران موفق گردد، باید مکان یابی درست صورت پذیرد و ضوابط مکان یابی در آن اعمال شود. در این پژوهش، ضوابط مکان یابی و پیشنهاد نقاط جدید برای مناطق آزاد ایران ارایه شده است.
خلاصه ماشینی:
"پس به منظور مکانیابی مناسب مناطق آزاد دبیرخانهء شورای عالی مناطق آزاد باید ضوابط اصلی و ثانوی مکانیابی را جهت انتخاب مناطق جدید عملی سازد که هم آنها به شرح زیر است: 1-دوری از نواحی بحرانی و بحرانزای خارج 2-دسترسی به راههای آبی بینالمللی 3-دسترسی به مسیرهای عمده ارتباطی منطقهای،داخلی و بینالمللی 4-اهمیت بازرگانی 5-دسترسی مطمئن به صنایع همگانی و خدماتی 6-دسترسی به نیروی کار و ساختارها و توانهای اقتصادی مناسب 7-دسترسی به نوار مرزی کشور همچنین باید به ضوابط ثانوی مکانیابی توجه شود که مهمترین آن عبارتند از: 1-دسترسی به انرژی ارزان 2-دسترسی به منابع معدنی 3-اهمیت داد و ستد بینالمللی با جاذبههای خارجی 4-سهولت کنترل فیزیکی و امنیت منطقهء آزاد 5-برخورداری از شرایط آب و هوایی مناسب 6-دسترسی به پسکرانهای قابل توسعه 7-دوری از پایگاههای نظامی عمدهنتایج 1-اعلام یک منطقه با عنوان منطقهء آزاد تجاری-صنعتی و تعیین اهداف مناسب برای انجام فعالیتهای آن به خودی خود نمیتواند تحولی مثبت در منطقه و در اقتصاد کشور ایجاد نماید."