چکیده:
تحلیلی آماری بر روند تغییرات دمای مشهد طی سده گذشته و رابطه آن با نوسانهای اطلس شمالی
قائمی هوشنگ,عساکره حسین
گرمایش زمین به دلیل اثرهای محیطی و اقتصادی ـ اجتماعی آن و نیز به جهت تاثیر آن در برنامه ریزی های خرد و کلان طی چند دهه اخیر مورد توجه محافل علمی بوده است. یکی از نتایج گرمایش مزبور، تغییر محسوس در رفتار و الگوهای فشار است. برای مثال این تغییرات روند عمومی نوسانهای اطلس شمالی (NAO) را متاثر ساخته است. نوسانهای شمالی نیز به نوبه خود، فراوانی و جهت جریانهای جوی را تعیین می کنند.
در این نوشتار، سعی شده رفتار دمای مشهد (با 1065 سال طول دوره آماری) مورد ارزیابی قرار گیرد. همچنین برای شناخت رابطه بین تغییرات دمای مشهد و نوسانهای اطلس شمالی تلاشهایی صورت گرفته است. در این راستا از روش های آماری، مدل های ARIMA و مدل های تابع انتقال بهره گرفته شده است. دمای مشهد و نوسانهای اطلس شمالی طی دوره مورد بررسی، سه فاز را تجربه نموده اند. فازهای دمایی و فازهی نوسانهای اطلس شمالی، به لحاظ زمانی تقارن نسبی داشته اند. در طول دوره آماری، دمای سالانه در مشهد 0.003992 ±0.004495 درجه سلسیوس افزایش داشته است.
نوسانهای شمالی نیز به میزان 0.00496 ± 0.001- کاهش روند داشته است . بدین ترتیب تصور می شود روند بلند مدت نوسانهای شمالی قادر به توجیه تغییرات بلندمدت دمای مشهد است. بهترین مدل ARIMA برازش یافته بر میانگین سالانه دمای مشهد، مدل (ARIMA (0,1,1 است. بر اساس مدل تابع انتقال نوسانهای شمالی به دمای مشهد، افت و خیزهای سالانه نوسانهای شمالی با وزن 0.49 بر دمای مشهد تاثیر می گذارد. مقادیر دمای 20سال آینده بر اساس مدل ARIMA و مدل تابع انتقال، برآورده شده است. بر اساس این پیش بینی، میزان افزایش دما از 0.006تا 0.0068 درجه سلسیوس به ازای هر سال برآورده گردیده است.
خلاصه ماشینی:
"Asakereh,Ph. D شماره مقاله:593تحلیلی آمارسی بر روند تغییرات دمای مشهد طی سده گذشته و رابطهء آن با نوسانهای اطلس شمالیچکیده گرمایش زمین به دلیل اثرهای محیطی و اقتصادی-اجتماعی آن و نیز به جهت تأثیر آن در برنامهریزیهای خرد و کلان،طی چند دههء اخیر مورد توجه محافل علمی بوده است.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 1 بافتنگار دمای مشهد و نوسانهای اطلس شمالی میانگین دما طی دوره آماری در مشهد تکرار نشده،ولی 60 بار دمایی بیشاز میانگین کل رخ داده که خود نشانهای از کیفیت توزیع دادهها و گواهی بر کیفیت چولگی منفی دما و تواتر بیشتر دادههای بالاتر از متوسط در این ایستگاه است.
جدول 1 ویژگیهای آماری دمای مشهد و نوسانهای اطلس شمالی (به تصویر صفحه مراجعه شود) بررسیهای اولیه آماری شکل 2 وردایی سالانهء دمای مشهد،نوسانهای شمالی و نیز مقادیر هموار شده به وسیله صافی ده ساله آنها را نمایش میدهد.
از آنچه در بالا گفته شد،میتوان دریافت که عموما فازهای دمایی و فازهای نوسانهای شمالی به لحاظ زمانی تقارن نسبی داشته و تصور میشود در شرایطی که میانگینهای هر سال بالاتر یا پایینتر از میانگین کل باشد،نوع رابطه یا اثر نوسانهای شمالی بر روند دمای مشهد متفاوت باشد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 3 میانگین،مقادیر برازشیافته از مدل ARIMA(0,1,1) ،پیشبینی 20 ساله و فاصلهء 95 درصد برای دمای سالانهء مشهد توجیه وردایی دما با استفاده از مدلهای تابع انتقال در این بخش،الگوهایی را به کار میبریم که در آن تغییرات دمای مشهد با استفاده از مدلهای تابع انتقال نوسانهای شمالی (NAO) به دما بیان شود."