چکیده:
حوضه گاماسیاب، حوضه ای مناسب برای آموزشها و پژوهشهای میدانی ژئومورفولوژیک وهیدرولوژیک
شایان سیاوش*
* گروه جغرافیا، دانشگاه تربیت مدرس
در این مقاله ضمن معرفی اجمالی حوضه گاماسیاب در غرب کشور (دشت نهاوند)، برخی ویژگیهای عمومی، زمین شناختی، ژئومورفولوژیکی و هیدرولوژیکی این حوضه معرفی شده اند.
عوارض ژئومورفولوژیکی در این حوضه مورد بررسی قرار گرفته و فرآیندهای ایجاد کننده آنها مشخص شده است. بر این اساس عوارض تکتونیکی، جریانی، یخچالی، مجاور یخچالی، دامنه ای، انحلالی و آنتروپوژنیک (ایجاد شده بر اثر فعالیت ها و بهره برداری انسان) از یکدیگر تفکیک شده اند. در این بررسی از عکسهای هوایی، ماهواره ای، نقشه ها، نمونه برداری ها و بررسی های میدانی استفاده شده است.
هدف این مقاله نمایش توانایی و مناسبت این حوضه به عنوان یک حوضه نمونه برای آموزشهای عملی ژئومورفولوژیک و هیدرولوژیک دردوره های کارشناسی و کارشناسی ارشد می باشد. همچنین بر نیاز منطقه به پژوهشهای پیشرفته برای توسعه منطقه تاکید شده است. مسلما این امر موجب گسترش اکوتوریسم و توریسم علمی در حوضه مورد بررسی خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
"لازم به ذکر است که در بخشهایی از حوضه(بخشهای شرقی و جنوب شرقی) استقرار شبکه آبها بر روی سنگهای آذرین و دگرگونی(با نفوذپذیری اندک)سبب جریان سریع روانابها شده و در بخشهای جنوبی و جنوب غربی و غربی،غلبه سنگهای آهکی و مشتقات آنها سبب تقویت فرآیند انحلال در منطقه و نفوذ آبهای سطحی به درون لایهها و انحلال آنها و بروز پدیدههای آهکی(کارستیک)شده است که موارد فوق باید در تعیین بیلان آبی حوضه مورد توجه واقع شوند.
باتوجه به بهرهبرداری بیشازحد منابع مذکور طی 50 سال اخیر و دگرکونی در سیستم زهکشی،میزان بهرهبرداری از خاک،چرای بیشازحد و بوتهکنی و از بین بردن جنگلها به منظور تولید زغال طی این مدت،تشخیص میزان تأثیر انسان بر منابع آب، خاک و گیاه طی چند دهه اخیر نیازمند پژوهشهای پیشرفتهتر و ارائه فرضها و آزمون این فرضها از طرق منطقی و یافتن پاسخ مناسب به این سؤال است که:طی چند دهه اخیر چه تغییراتی توسط انسان بر منطقه اعمال شده است؟بحث و نتیجهگیری حوضهء گاماسیاب بهخاطر وجود پدیدههای متفاوت توپوگرافیکی هیدولوژیکی و ژئومورفولوژیکی یک حوضه ارزشمند برای مشاهده انواع پدیدههای مرتبط میباشد و از مجموع فرآیندهای ژئومورفولوژیکی که در محیطهای مختلف جغرافیایی به تغییر چهره ناهمواریها و یا تشکیل آنها میانجامد،فقط فرآیندهای محیطهای خشک(بیابانی و کویری)و فرآیندهای نواحی بسیار مرطوب(سواحل و یا جنگلهای حارهای)در حوضه موردبررسی در گذشته فعال بوده و درحال حاضر نیز فعال نیستند."