چکیده:
بررسی الگوی پیچان رودی رودخانه تالار با استفاده از شاخص های ضریب خمیدگی و زاویه مرکزی
یمانی مجتبی,حسین زاده محمدمهدی
بخش عمده ای از شهرها و آبادیها در امتداد رودخانه ها و به ویژه در روی پادگانه های رودخانه ای استقرار یافته اند. از دلایل اصلی این استقرار دسترسی به آب این رودها به منظور بهره برداری زراعی، شرب و صنعت و از طرفی مساعد بودن توپوگرافی و خاک این زمین ها، می باشد. این زمین ها تحت تاثیر دینامیک رودخانه و تغییرات دبی، همواره در معرض خطراتی از جمله سیلاب و ناپایداری بستر، در نتیجه حرکات پیچان رودی است.
محدوده مورد بررسی این مقاله، رودخانه تالار واقع در جلگه ساحلی مازندران می باشد. برای تعیین الگوی این رودخانه از ضریب خمیدگی (به روش لئوپلد و ولمن) و نیز زاویه مرکزی (به روش کورنایس)، به عنوان ابزار غیر فیزیکی و از نقشه های توپوگرافی بزرگ مقیاس و عکسهای هوایی به عنوان ابزار فیزیکی تحقیق استفاده شده است. با توجه به اینکه سرعت تکامل پیچان رودها از نظر زمانی و مکانی یکسان نیست، بنابراین مدلهای مذکور میانگین ضریب خمیدگی قوسها را برابر 1.39 نشان می دهند و این رقم بیانگر بالا بودن نسبت پیچ و خم دار بودن رودخانه تالار است. از طرفی با توجه به نتیجه به دست آمده از شاخص ضریب خمیدگی، 26.45 درصد از قوسهای این رودخانه در زمره الگوی پیچان رودی تکامل یافته قرار می گیرند. همچنین، شاخص زاویه مرکزی، میانگین زاویه مرکزی، قوسهای رودخانه تالار را 129.1 درجه نشان می دهد که با توجه به این شاخص (مدل کورنایس)، 60.4 درصد قوسها در زمره پیچان رود توسعه یافته و 25.5 درصد قوسها در زمره پیچان رودهای خیلی توسعه یافته قرار دارند. ضرایب به دست آمده از طریق این مدلها، ضرورت تثبیت میان مدت و کوتاه مدت بستر را از طریق روشهای مدیریتی و مهندسی سازه ایجاب می کند
خلاصه ماشینی:
"برای تعیین الگوی این رودخانه از ضریب خمیدگی(به روش لئوپلد و ولمن)و نیز زاویه مرکزی(به روش کورنایس)،بهعنوان ابزار غیرفیزیکی و از نقشههای توپوگرافی بزرگ مقیاس و عکسهای هوایی بهعنوان ابزار فیزیکی تحقیق استفاده شده است.
جدول 1 نتایج پارامترهای فیزیوگرافی رودخانه تالار در محل ایستگاههای هیدرومتری (به تصویر صفحه مراجعه شود) مأخذ:نقشههای توپوگرافی مقیاس 50000:1 سازمان جغرافیایی،اندازهگیری با پلانیمترپیشینه تحقیق یکی از علومی که ارتباط نزدیک با شکل و سیستم شکلزایی رودخانه دارد، ژئومورفولوژی میباشد.
. شکل 1 پلان هوایی و نیمرخ عرضی الگوهای مختلف رودخانهای (به تصویر صفحه مراجعه شود) مأخذ:مجموعه مقالات کارگاه آموزشی-مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی لازم به ذکر است این الگوها در یک قسمت محدود از مسیر رودخانه تعریف میشوند.
جدول 2 انواع رودخانههای آبرفتی بر طبق نظر کورنایس(1980) (به تصویر صفحه مراجعه شود) مواد و روشها برای بررسی مورفولوژی رودخانه تالار بررسی مورفولوژی رودخانه تالار به منظور تفکیک مسیر رود از نظر شکل ظاهری با کمک ضرایب مختلف ازجمله خمیدگی و زاویه مرکزی انجام گرفته است.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) این نقشه از روی عکسهای هوای 55000:1 سال و 20000:1 سال 1373 دیجیتایز شده و تبدیل مقیاس شده است شکل 3 دوایر مماس بر قوسهای رودخانه تالار در محدوده پیچانرودیضریب خمیدگی قوسهای رودخانه تالار با استفاده از فرمول(به تصویر صفحه مراجعه شود)اندازه ضریب خمیدگی برای هر قوس محاسبه شده و نتایج مقادیر محاسبه شده در جدول 3 ذکر گردیده است(تلوری،1373).
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 5 مقادیر ضریب خمیدگی قوسهای رودخانه تالارنتیجهگیری باتوجه به مطالعات انجام گرفته و اعمال ضرایب مختلف درخصوص مشخصات هندسی رودخانه تالار،از نظر الگوی و پلان رودخانه نتایج زیر حاصل شده است."