چکیده:
شعر پایداری عاشورایی عربی و فارسی هر روز پرتوانتر از دیروز، عرصههای معنایی و تصویرآفرینی و صور خیال را میپیماید و غنیتر و شکوفاتر میگردد تا جاییکه توانسته از مرزهای عادی درگذرد و در مقایسه با شعر دهههای گذشته زیباتر، خیالانگیرتر و پر رمز و رازتر شود. توجّه به این نمادها ما را با پیامها و آرمانهای عاشورا و شاعران عاشورایی آشنا میسازد؛ «گنجشک و جبرئیل سید حسن حسینی و «الحسین لغة ثانیة» سرودۀ جواد جمیل دو اثر سرآمد نمادپردازی در شعر عاشورایی هستند که در این مقاله با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی تطبیقی نمادهای آنها میپردازیم.
از دید حسینی، عاشورا نه تنها حادثهای مغموم نیست، بلکه او با کاربرد بالای بسامد نمادهای حنجره، گلو و گلوگاه و رنگ سرخ بر عدالتخواهی، فریاد و مبارزهطلبی قیام عاشورا تکیه میکند. اندیشه و فلسفة حاکم بر تمامی اشعار این مجموعه «ما رایتُ إلاّ جمیلاً» میباشد؛ همچنین در زمنیة نمادهای ملّی و اسطورهای حسینی با تکیه بر فرهنگ ایرانی و اسلامی و با اعتقاد به حکمت اشراق اشعار خود را میسراید.
جمیل با نگاهی فرامکانی و فرازمانی به عاشورا مینگرد. نمادهای لب، خاکستر و خاکستری در شعر او، فضای استبداد و ابهام حاکم بر کشور عراق را مجسّم مینماید و زخم و جراحت حسین (ع) زبانی دیگر است؛ زبان دومی که تفسیر زبان وحی و پیامبر (ص) است.
Today, meaning and imagery in Arabic and Persian resistance Ashoura poetry are more powerful than the past and are going to be richer and more prosperous so that this poetry could pass ordinary boundaries and be more beautiful, symbolic, and imaginative than poetries of the past decades. Paying attention to these symbols makes us familiar with lessons and ideals of Ashoura and the Ashoura poets. The Bird and Gabriel composed by Seyyed Hassan Husseini and Al-Hussein Loghah Sanieh composed by Javad Jamil are two important symbolic works of Ashoura poetry. In the present study, these symbols are studied comparatively using analytic-descriptive method. From Hussein's view, Ashoura is not an elegy and dolefulevent; rather it relies on justice and defiance in Ashoura uprising by high frequency of symbols of larynx, pharynx, throat and red color. The thought and philosophy governing all poems of this collection is the statement I see nothing except beauty. Regarding national and mythical symbols, he composed his poems relying on Iranian and Islamic culture and believing in illuminationism philosophy.
Jamil regards Ashoura beyond time and place. In his poetry, lips, ash, and gray color visualize autarchy that rules in Iraq. Imam Hussein's wounds and injuries are an interpretation of the Prophets words and the revelation.
خلاصه ماشینی:
توجه به این نمادها ما را با پیام ها و آرمان های عاشورا و شاعران عاشورایی آشنا میسازد؛ «گنجشک و جبرئیل سید حسن حسینی و «الحسین لغۀ ثانیۀ» سرودة جواد جمیل دو اثر سرآمد نمادپردازی در شعر عاشورایی هستند که در این مقاله با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی تطبیقی نمادهای آنها میپردازیم .
١-٢- پیشینۀ پژوهش دو مجموعۀ شعر«گنجشک و جبرئیل »و «الحسین لغۀ ثانیه »، دو اثر برجسته و نمادین در حوزة ادبیات مقاومت و شعر عاشورایی است که تاکنون نمادهای این دو اثر در هیچ پژوهشی به صورت اختصاصی و با رویکرد تطبیقی، مورد تحلیل قرار نگرفته اند گرچه جستارهایی به شکلی کلی در آثار حسینی انجام پذیرفته مثل : «تحلیل شعر حسن حسینی از منظر صور خیال » که در این مقاله کوشش شده است ، صور خیال در شعرهای این شاعر، براساس عناصری چون تشبیه ، استعاره ، نماد و حس آمیزی مورد تحلیل و بررسی قرارگیرد و از این نوع است : مقالۀ «مبانی ادبیات مقاومت معاصر ایران و عرب »و مقالۀ «رمانتسیم در شعر مقاومت سید حسن حسینی» و مقالۀ تطبیقی «گسترة عناصر نماد در اسطوره در اشعار سمیح القاسم و حسن حسینی»؛ همچنین در این زمینه ، پایان نامۀ کارشناسی ارشد با عنوان «بررسی و مقایسۀ کمی و کیفی صورخیال (تشبیه ، استعاره و نماد) در اشعار پنج شاعر (قیصر امین پور، علیرضا قزوه ، حسن حسینی، عبدالجبار کاکایی و علی مردانی )» به رشته تحریر درآمده است ؛ اما در مورد آثار جمیل ، جز مقالۀ «درونمایه های مقاومت درشعر جواد جمیل با تأکید بر دفتر شعری (اشیاء حذقتها الرقابه ) »، میتوان به مقالۀ خانم نرگس انصاری با عنوان «نمادپردازی در شعر مقاومت جواد جمیل » اشاره کرد که ایشان برخی از نمادهای کتاب (الحسین لغۀ ثانیۀ) را بررسی کرده اند و همچنین مقاله ای با عنوان «با جواد جمیل در سروده هایش (باتکیه بر دفتر شعر الحسین لغۀ ثانیۀ) نیز نگاشته اند که ویژگیهای مهم و برجستۀ مضامین و درونمایۀ این مجموعۀ شعری در آن بیان شده است .