چکیده:
کسانی که درباره دین زرتشت پژوهش میکنند، قاعدتاً با این پرسش مواجه شدهاند که به باور زرتشتیان، «آیا جهان و انسان، یک آفریدگار دارد یا دو آفریدگار: یکی خالق خوبیها و دیگری خالق بدیها؟». اندیشمندان معاصر زرتشتی، «توحید» را باور بنیادین خویش میشمرند و مؤکّدا «ثنویت» را رد میکنند؛ اما با مراجعه به منابع زرتشتی، با تفکیک بین گاتها و غیرگاتها، عبارات گوناگونی در این باره به چشم میخورَد که برخی از آنها با «توحید» سازگار است و برخی با «ثنویت». اندیشمندان زرتشتی دربارهٔ این مضامینی که با توحید سازگار نیست، تفسیرهایی مطرح کردهاند و حتی گاه آنها را با برخی باورهای اسلامی تطبیق کردهاند تا پذیرش آنها آسانتر شود. نیز ایشان «توحید» و «صفات خداوند» را به گونهای تبیین میکنند که کم و بیش با نقد باورهای اسلامی همراه است. این تبیین را میتوان بررسی و نقد کرد.
خلاصه ماشینی:
EndNote No="17" Text=" مانند خدمات متقابل ایران و اسلام اثر مرتضی مطهری؛ دیانت زرتشتی اثر کای بار و دیگران؛ آیین زرتشت کهن روزگار و قدرت ماندگارش اثر مری بویس؛ و «معمای توحید زرتشتی» اثر سید مجتبی آقایی؛ «دین زرتشتی، ثنویت یا وحدانیت» اثر جیمز بوید و دونالد کرازبی، و آثار دیگری از این قبیل.
"/ مقاله پیش رو به دنبال پاسخ به این پرسش نیست که «آیا دین زرتشتی توحیدی است یا ثنوی؟»؛ بلکه میخواهد نگاه اندیشمندان زرتشتی معاصر را به مقولهٔ خداشناسی بکاود، سخنانشان را در آینه یکدیگر ملاحظه کند و سازگاری این سخنان را بسنجد و مروری نیز بر متون اصیل زرتشتی داشته باشد.
تبیین کلی توحید/H3 برخی از اندیشمندان زرتشتی، در تبیین کلی توحیدEndNote No="18" Text=" در زبان انگلیسی واژهای که برای «توحید» به کار میرود، Monotheism است؛ اما همانگونه که خواهیم گفت، موبد خجسته میستری این واژه را برای توحید زرتشتی نمیپسندد و دقیق نمیداند.
اگر مقصود اولی باشد به نظر میرسد این سخن موبد میستری با سخنان برخی دیگر از اندیشمندان زرتشتی تعارض دارد که گفتهاند: «خداوند همه صفات کمال را دارد»؛EndNote No="21" Text=" بیشک اگر بگوییم خدا قادر مطلق نیست، کمالی را از او نفی کردهایم.
"/ همچنین، در گاتها این امور به اهورامزدا نسبت داده شده است: آفرینش اشه، گردش خورشید و ستارگان، افزایش و کاهش قرص ماه،EndNote No="35" Text=" «این از تو میپرسم؛ درست به من بگو ای اهورا: کیست از آفرینش پدر راستی [= اشه] نخستین؟ کیست که به خورشید و ستارگان راه (گردش) داد؟ از کیست که ماه میفزاید و دگرباره میکاهد؟» (یسنا 44، بند 3؛ ترجمه پورداوود).