چکیده:
به نظر حقوق دانان «برجام» را هم می توان موافقت نامه ای بین المللی و تفاهم نامه ای غیرالزام آور تلقی کرد و هم برای آن ماهیتی غیر از معاهده در نظر گرفت. برای پاسخ به این پرسش که برجام معاهده بین المللی است یا صرفا یک تفاهم سیاسی بین جمهوری اسلامی ایران با گروه 1+5، از یک سو باید به متن 167 صفحه ای برجام مراجعه کرد و از سوی دیگر باید قواعد حاکم بر حقوق بین الملل و قوانین کشورهای مذاکره کننده را مورد توجه قرار داد. هرچند در متن برجام سخنی از معاهده بودن آن به میان نیامده است، اما با مراجعه به حقوق داخلی و بین الملل، می توان آن را موافقت نامه بین المللی به حساب آورد. دولت ایالات متحده امریکا قبل و بعد از رسانه ای شدن متن برجام و بعد از آنکه از مجاری قانونی دو کشور -کنگره امریکا و مجلس شورای اسلامی ایران- به سلامت عبور کرد، اصرار دارد که برجام یک معاهده بین المللی نیست و نمی توان برای آن اعتبار حقوقی مبرهنی در نظر گرفت. مقامات دستگاه دیپلماسی کشور نیز ادبیاتی مشابه دولتمردان امریکایی اتخاذ و تاکید کرده اند؛ آنچه اتفاق افتاده، یک تفاهم نامه است و نه یک موافقت نامه الزام آور که کشورهای طرف مذاکره را در چالشی به نام «ضمانت اجرا» تحدید کند. در این مقاله ضمن مداقه در ارتباط بین قطعنامه 2231 شورای امنیت و برجام، بررسی خواهد شد که چرا سند برجام را باید یک موافقت نامه بین المللی به حساب آورد. همچنین، در این مقاله ماهیت برجام بررسی و با استدلالات حقوقی بر این امر که این سند یک موافقت نامه سیاسی یا نزاکتی است تاکید خواهد شد.
The Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA) can be considered both as an international agreement or non- binding agreements. To answer this question whether should we refer to text of the JCPOA or provisions of international law and parties’ national rules and law. Although the text of the JCPOA lacks any reference to it as a treaty، it can be viewed as an international agreement in international and national context. The United States، both before and after the disclosure of the JCPOA’s text and its confirmation by the Congress and by the Iranian parliament، ceaselessly argued that JCPOA is not an international treaty. The Iranian authorities have taken the same position. In this article the relation between JCPOA and Security Council Resolution no. 2231 will be studied in order to clarify the reason that confirm the JCPOA should be considered as a gentlemen agreement.
خلاصه ماشینی:
"٢ با این حال ، متن برجام و قطعنامۀ ٢٢٣١ شورای امنیت از هر حیث با توافق نامه ها و قطعنامه های پیش از خود متفاوت است که در ادامه به تعـدادی از آن هـا اشـاره مـیشـود: دو و چندپهلو، پیچیده و تفسیرپذیربودن واژگان و ادبیات حقوقی و سیاسی به کاررفته در این متون و ضـمائم آن ، نحـوة اعـلام نهـاییشـدن مـذاکرات بـدون امضـای طـرفین و در ادامـه تأکیـد بـر الزام آوربودن تعهدات متن برجام و قطعنامه ، ملال آور و مطول بودن هر دو مـتن ، فراینـد اجـرای متناظر تعهدات طرفین ، سازوکار حل و فصل اختلافات فیمابین بـه صـورت یـک طرفـه ، تأییـد توافق در قطعنامۀ شورای امنیت و منضم شـدن آن بـه قطعنامـه ، لغـو ٦ قطعنامـۀ فصـل هفـتم منشور علیه یک کشور با صدور یک قطعنامه به نفع آن کشور در حالی که قطعنامه هـای قبلـی قابلیت بازگشت مجدد را دارند؛ گستردگی دامنۀ تعهدات مؤجل طرف هـای توافـق از ٩٠ روز تـا ٢٥ سال ، اعلام این نکته در برجـام کـه مقـررات برجـام در زمـرة عوامـل موجـد سـابقۀ عرفـی 1.
شورای نگهبان در نظریۀ تفسیری اشاره شده در پاسخ به سؤال دولت اعلام میدارد: یادداشت تفاهم نیز چنانکه ایجاد تعهد کند مانند قراردادهای بین المللی باید تشریفات قانونی مربوط را طی کند، بنابراین به نظر میرسد مقصود آن شورا این بوده است که در جمهوری اسلامی ایران ، برای معاهده دانستن و لزوم تصویب مجلس میبایست معیار و ملاک را «ایجاد تعهد» دانست .
جک اشاره کرد که توافق منعقدشده توافق اجرایی ناخالص و صرفا یک توافق سیاسی است که تعهدات حقـوقی الزام آور ایجاد نمیکند، حتی اگر الزامی هنجاری در بسـتر سیاسـی یـا اخلاقـی داشـته باشـد و همان گونه که جان استدلال میکند در حالی که قطعنامۀ شورای امنیت سازمان ملل متحد کـه برخی از مفاد برجام را اجرا میکند مطابق حقوق بین الملل الزام آور باشد برجام بـه خـودیخـود الزام آور نیست ."