چکیده:
هدف از این مقاله بررسی و استخراج اصول تربیت توحیدی براساس آموزههای قرآن و ائمه اطهارb است. یکی از چالشهای اساسی و مسائل نظام تربیت رایج، عدم استقرار نگرش جامع توحیدی در متربی است که این نقیصه خود را در فضای پر تردید عصر حاضر بیش از گذشته نمایان کرده است؛ اگرچه به توحید بهعنوان غایت نهایی تربیت اسلامی تأکید فراوان و مکرری شده است؛ اما نظام تربیتی رایج تنها در مراحل اولیه تربیت به ارائه مطالبی سطحی در باب توحید میپردازد و در سایر مراحل تربیتی به این اصل اساسی و بنیادین آنچنان که لازم و شایسته است توجه نمیشود. این مقاله با استفاده از روش توصیفی، تحلیلی و استنتاجی به واکاوی متون اسلامی در رابطه با توحید و تربیت میپردازد و مبانی و اصول تربیت توحیدی را براساس آموزههای قرآن و ائمه اطهارb استخراج میکند. با توجه به مبانی انسانشناسی توحیدی در مبنای فقر وجودی انسان، اصولی همچون اصل معرفت، ارتباط و اتصال، تمنا، پرهیز از کثرتگرایی، اخلاص و رضا و خشنودی بررسی و در ارتباط با مبنای صیرورت انسان به سوی خدا، به اصول انتخاب، همت بلند و اراده قوی، تناسب و هماهنگی، تعالی و استعلا، حرکت درونی و استمرار پرداخته شد و در پایان نیز اصول تذکر، محبت، گشودگی و زیباییشناسی در رابطه با مبنای فطرت الهی و گرایشهای درونی ویژه انسان بررسی گردید.
خلاصه ماشینی:
آنچه تربیت توحیدی را از تربیت اسلامی رایج متمایز میکند آن است که در نظام تربیتی رایج پس از ارائه مطالبی در باب توحید نظری در مراحل اولیه تربیت و دعوت متربی به انجام امور عبادی بهعنوان نماد توحید عملی، در سایر مراحل تربیتی به این اصل اساسی و بنیادین آنچنان که لازم و شایسته است پرداخته نمیشود و اهداف میانی تربیت مانند مبادی آداب اسلامی شدن و رعایت ظواهر احکام دین و دستورات شریعت جایگزین هدف متعالی توحید میشود؛ به عبارت دیگر در اینجا سیر ظاهری انسان مطمح نظر قرار میگیرد؛ در حالی که تربیت توحیدی معطوف به تحول درونی و سیر باطنی انسان به سوی خداست و مستلزم آن است تا تمام ارکان نظام تربیتی از مبانی و اهداف تا روشها و ابزارها رنگ نقطه اوج یعنی توحید را داشته باشند و در یک سیر و توالی منطقی منجر به استقرار نگرش توحیدی در فرد شوند.
در تربیت رایج فرد ممکن است در مراتب مقدماتی توحید یعنی مراحل اسلام و ایمان متوقف شود و از رسیدن به مراتب بالای آن مانند مراحل تقوا و یقین باز ماند؛ اما تربیت توحیدی که شرح سیر به سوی کمال مطلق لایتناهی است معطوف به رسیدن به والاترین و بالاترین جنبههای وجودی آدمی است؛ بنابراین، محدود به برهه خاصی از حیات نیست و سراسر زندگی او را دربر میگیرد و به دنبال آن است تا یقین شهود و ادراک حضور دائمی خداوند را بر سرزمین وجود آدمی حاکم گرداند.