چکیده:
تطور و تحول دلالی واژهها، از عوامل اصلی پیدایش غریبالحدیث و ایجاد اختلاف در معنا و مقصود حدیث در بین دانشمندان است؛ به این معنا که برخی واژهها به مرور زمان معنای اولیه خود را از دست داده و در معنای جدیدی استعمال شدهاند. غفلت از این نکته و تبیین حدیث بر اساس معنای متحول شده، باعث شده است که راویان حدیث و مفسران، در برخی موارد از معنای اولیه که مقصود متکلم بوده است، دور شوند. پرسش اساسی این است که برای رسیدن به فهم صحیح واژههایی که غرابت آن ناشی از تطور معنایی است، چه قواعدی قابل پیشنهاد است؟ در این پژوهش تلاش شده است تا ضمن بیان جایگاه تطور دلالی و اقسام آن مانند: تخصیص دلالت عام، تعمیم دلالت خاص و انتقال دلالت، قواعد فهم غریبالحدیث با تأکید بر یک مورد خاص واکاوی شود؛ قواعدی نظیر رجوع به معاجم دست اول لغتشناسی، جستجو در کتب غریبالحدیث، توجه به فهم قدمای محدثین، روایات مشابه و مفسر، سیاق و تفسیر معصوم که همگی برای رسیدن به معنای مقصود متکلم و فهم صحیح آن، جایگاهی ویژه دارند.
Semantic change in the words; is one of the main factors among scientists، that make a difference in meaning the traditions. This means that some words lose their original meaning over time and have been used on a new meaning. Explaining hadith according to changed meaning has led hadith narrators and commentators، in some cases، getting away from the first meaning that is the main and original meaning of the speaker. The basic question is what rules can be proposed to get the right understanding of Words whose strangeness results from a semantic change? In this study، we have tried to express the position of the semantic change and investigate rules of hadith comprehension with a focus on a particular case; rules like: refer to the first-hand dictionary of linguistics، search in the books of Gharib al-Hadith، Paying attention to the understanding of the Predecessors of narrators، the similar narrations، the interpreter narrations، the context and finally the interpretation of infallible Imams that all of them are very important to achieve the purpose of speaker and correct understanding of narrations.
خلاصه ماشینی:
پرسش اساسی این است که برای رسیدن به فهم صحیح واژههایی که غرابت آن ناشی از تطور معنایی است، چه قواعدی قابل پیشنهاد است؟ در این پژوهش تلاش شده است تا ضمن بیان جایگاه تطور دلالی و اقسام آن مانند: تخصیص دلالت عام، تعمیم دلالت خاص و انتقال دلالت، قواعد فهم غریبالحدیث با تأکید بر یک مورد خاص واکاوی شود؛ قواعدی نظیر رجوع به معاجم دست اول لغتشناسی، جستجو در کتب غریبالحدیث، توجه به فهم قدمای محدثین، روایات مشابه و مفسر، سیاق و تفسیر معصوم که همگی برای رسیدن به معنای مقصود متکلم و فهم صحیح آن، جایگاهی ویژه دارند.
از جمله حدیث «قال النبی (ص) الوضوء قبل الطعام ینفی الفقر و بعده ینفی اللمم و یصح البصر» که مجلسی در شرح آن میگوید: مقصود از وضو در این حدیث، همان معنای لغوی آن، یعنی نظافت و پاکیزگی است و کنایه از شستن دو دست است (مجلسی، 1403ق، 63: 364).
از دقت در اینگونه احادیث، یقین حاصل میگردد که مقصود از واژهی وضو در روایات مشابه، همان معنای لغوی، یعنی غسل و شستن است نه معنای شرعی آن که به چند نمونه از این احادیث اشاره میکنیم: 1- محمد بن یحیی عن أحمد بن محمد عن القاسم بن یحیی عن جده الحسن بن راشد عن أبی بصیر عن أبی عبد الله (ع) قال قال أمیر المؤمنین (ع): «غسل الیدین قبل الطعام و بعده زیادة فی العمر و إماطة للغمر عن الثیاب و یجلو البصر».