چکیده:
یکی از انواع ادبی که از دیرباز در ادبیّات جهان مطرح است، ادبیّات تمثیلی است که معنایی نمادین دارد و هدف اصلی آن تعلیم و آموزش است. پارابل گونهای از این نوع ادبی است که قهرمانان و شخصیّتهای آن انسان هستند و بهاقتضای اهداف اخلاقی و دینی و اجتماعی نویسنده در داستان طرح میشوند و میکوشند به اصلاح جامعه بپردازند.
از نمونههای پارابل حکایت «خرّه نماه و بهرام گور» در مرزباننامه است که مورد توجه نویسندگان ادب فارسی و عربی قرار گرفته است. ابنعربشاه از جمله کسانی است که این حکایت را در کتاب فاکهة الخلفاء و مفاکهة الظرفاء بازگو کرده است.
برخی از مورخان و منتقدان معتقدند که این کتاب ترجمه و تقلیدی از مرزباننامه است و برخی دیگر آن را اثری مستقل از ابنعربشاه میدانند.
در پژوهش حاضر، داستان «بهرام گور» از نظر برخی عناصر داستانی بررسی شده سپس نقاط اشتراک و افتراق آن در دو کتاب مرزباننامه و فاکهة الخلفاء در بوته تحلیل و نقد قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
"٤. نقاط اشتراک و افتراق این حکایت در مرزبان نامه و فاکهة الخلفاء بسیاری از محققان ، مانند علامه قزوینی ، معتقدند که فاکهۀ الخلفاء ترجمۀ عربی مرزبان نامۀ سعدالدین وراوینی است ، زیرا غالب اشعار و امثال عربی که سـعدالدین وراوینـی در ایـن کتاب آورده ، عینا در متن عربی نیز ذکـر شـده اسـت ؛ بـه عـلاوه مـتن عربـی در ترتیـب حکایـات و مقـدار و عـدد آن تقریبـا هماننـد مـتن وراوینـی اسـت (خطیـب رهبـر ١).
مـا در ایـن جسـتار بـرآنیم تـا بـا توجـه بـه اصـول داستان نویسی نوین ، حکایت «خره نماه و بهرام گور» را بررسی کنیم و به تفـاوت هـا و شباهت های این داستان در دو کتاب مرزبان نامه و فاکهۀ الخلفاء بپردازیم .
نکتۀ قابـل توجـه ایـن است که منبع حکایت در مرزبان نامه مشخص نیست و ملک زاده برای بیان داستان ، فقط از فعل «شنیدم » استفاده می کند، درحالی که در فاکهۀ الخلفاء، نویسنده توصـیفی دقیـق از منبع خبر می دهد و او را شیخ آگاهی که به فضل و دانش مشهور بود معرفـی مـی کنـد: «قال الحکیم أخبرنی شیخ علیم بالفضل مشهور» (ابن عربشاه ٥٤).
تعلیق در داستان تعلیق در حکایت «خره نماه و بهرام گور» با شکل گیری اولین حادثه کـه جـدا شـدن بهرام گور از سپاهیانش است به وجود می آید، سپس خواننده با ظهور ایـن بحـران و گره هایی کـه راوی در پـیش روی شخصـیت هـا مـی گـذارد، ماننـد کـم شـدن شـیر گوسفندان ، خواننده را در حالتی از شک و انتظار قرار می دهد و با پرسش هایی نظیـر: «چه اتفاقی برای بهرام گور می افتد؟» «چرا شیر گوسفندان کم شده است ؟» «آیا حدس دهقان و دخترش در مورد نارضایتی پادشاه درست است ؟» در صدد برمی آید کـه بـه علت ماجرا پی ببرد."