چکیده:
در دهههای اخیر، تبیین کیفیت رابطه شوهران و همسران در محیط خانواده، از اهمیتی ویژه برخوردار شده است. در این میان، وجود برخی روایات در جوامع روایی فریقین که به زنان نسبت به شوهران جایگاهی پست اعطا میکند، چالشهای فراوانی را موجب شده است. یکی از این روایات، روایت «لو أمرتُ أحداً أن یَسجدَ لأحدٍ لأمرتُ المرأهَ أن تَسجدَ لِزوجِها» است. این نوشتار، با لایهبندی روایت مذکور به سه سطح: زبانی، ادبی و فرهنگی، به نقد متنی آن اقدام نموده است. تقابل میان واژههای «زوج» و «امرأة» در این روایت که با زبان عربیِ عصر پیامبر(ص) همخوانی ندارد، حکایتگر ضعف در لایه زبانی آن است. نسخههای متفاوت این حدیث در جوامع روایی فریقین نیز که بیانگر تعارضهای فراوان میان آنهاست، گویای ضعف در لایه ادبی آن دارد. همچنین، بررسی گفتمانهای رقیبِ اسلامی و جاهلی درباره رابطه زن و شوهر و مقایسه آنها با این روایت، نشانه تأثیرپذیری این حدیث از فرهنگ جاهلی است.
خلاصه ماشینی:
مقایسه متن حدیث مورد بحث که با تشکیل زوج واژگانی «زوج/ إمرأة» سامان یافته است، با زوجهای چهارگانه واژگانی که از آیات قرآن کریم استخراج شدهاند، بهروشنی بیانگر وجود ضعف و نقص در لایه زبانیِ آن است.
2. نقد فرهنگی حدیث سجده زن بر شوهر بر اساس مقایسه لایه زبانیِ این حدیث با متن قرآن کریم، تقابل میان واژگان «إمرأة» و «زوج» در متن حدیث، مورد تشکیک و تردید قرار گرفته و به این ترتیب، انتظار حدیثپژوه آن است که متن منسوب به پیامبر اکرم(ص)، «لو أمرتُ أحداً أن یَسجدَ لأحدٍ لأمرتُ المَرأةَ أن تسجدَ لِبَعلِها» و یا «...
"/> حلقه آخر این فرآیند معناسازی نیز تولید معنای «شوهر» از واژه «بعل» است که در زبانهای گوناگون سامی همچون: عبری، آرامی، سریانی، ح Hamito-Semitic Etymological Dictionary, pp 46 & 47.
"/> > اکنون، پس از مقایسه زوجهای واژگانی «بعل/ إمرأة» و «زوج/ زوج» با یکدیگر و نیز تبیین طرز تلقیهای متفاوت از هرکدام از آنها در خصوص کیفیت رابطه شوهر با همسر در محیط خانه و خانواده، مناسب است که به بازسازی صورت اصلی حدیث مورد بحث بازگرد A Hebrew and English Lexicon, p 127; A Dictionary of the Targumim, vol 1, p 182; Syriac-English Dictionary, p 34; Comparative Dictionary of Geez, pp 83 & 84; Sabaic Dictionary, p 25; The Foreign Vocabulary of The Quran, p 81.
صورتبندی معنای «شوهر» در قالب «بعل» که یادآور رابطه پرستندگان این خدا با او نیز بوده، امکان بازتولید مناسک دینی آنها _ که هنوز در حافظه تاریخی قوم عرب وجود داشته _ در بستر خانواده را فراهم نموده و به ارتقای جایگاه شوهر منجر شده است.