چکیده:
این پژوهش، با هدف نشان دادن جریان حدیثی امامیه در بصره در عصر حضور ائمه(ع)، سامان یافته است. غایت نهایی این پژوهش، روشن ساختن زوایای پنهان و ناشناخته بخشی از تاریخ حدیث امامیه در شهر بصره میباشد. پرسش اساسی در این پژوهه، آن است که آیا جریان حدیثی امامیه در عصر ائمه(ع) در شهر بصره حضور داشته و فعال بوده است؟ پرسش یادشده با این فرضیه دنبال میشود که جریان حدیثی امامیه در دوران حضور ائمه(ع) در بصره، حضوری پُررنگ داشته است. به نظر میرسد که ریشههای جریان حدیثی امامیه در آن شهر به سده نخست هجری بازمیگردد؛ اما در اوایل سده دوم و با مهاجرت اصحاب امامی کوفه به بصره و نقشآفرینی آنان، جریان حدیثی امامیه در آنجا شکل گرفته و گسترش پیدا کرده و تا پایان دوران حضور نیز تداوم داشته است.
خلاصه ماشینی:
به نظر میرسد که ریشههای جریان حدیثی امامیه در آن شهر به سده نخست هجری بازمیگردد؛ اما در اوایل سده دوم و با مهاجرت اصحاب امامی کوفه به بصره و نقشآفرینی آنان، جریان حدیثی امامیه در آنجا شکل گرفته و گسترش پیدا کرده و تا پایان دوران حضور نیز تداوم داشته است.
4 گفته شده وی کتاب و صحیفهای از امام علی(ع) در اختیار داشته و از آن روایت میکرده است 5 و ازاینرو، او را به عنوان «صحفی» متهم کردهاند؛ 6 چنانکه بعدها برخی امام صادق(ع) را نیز با تعبیر «صحفی» تنقیص کردند.
برخی از اصحاب امام باقر(ع) نیز در اواخر سده اوّل و اوایل سده دوم هجری، در بصره فعال بودهاند؛ از جمله آنها اسماعیلبنفضل نوفلی، از اصحاب موثق امامیه است که از تبار دودمان آل نوفل میباشد و در بصره ساکن بوده است؛ 3 همو که امام صادق(ع) دربارهاش فرموده است: «هو کهل من کهولنا و سید من ساداتنا.
6 حمادبنعیسی با دیگر اصحاب امامی بصره همچون فضیلبنیسار مرتبط بوده 7 و به همراه عبادبنصهیب بصری نیز از امام صادق(ع) حدیث فرا گرفته است.
4 برخی دیگر از محدثان نیز در این بازه زمانی در بصره فعال بودهاند که نسبت به افراد یادشده از جایگاه ویژهای برخوردار نبودهاند و در دورههای بعدی، رجالشناسان امامیه از جهاتی شخصیت حدیثی آنان را مورد تردید و خدشه قرار دادهاند؛ از جمله این افراد، عبدالملکبنمنذر عمی بصری میباشد که از سوی رجالیان امامی تضعیف شده است.