چکیده:
برخورد درست و اصولی با هر پدیده ای، نقش بسیار مهمی در رسیدن به اهداف از راه صحیح دارد. از جمله این پدیده ها، رفتار در برابر دشمنان است، که اگر طبق مبانی اخلاق و تربیت اسلامی صورت گیرد، یکی از عوامل موفقیت و اقتدار واقعی در میدان نبرد خواهد بود. در مقابل، بی توجهی در این زمینه، گاه باعث ضررهای جبران ناپذیری می شود. اسلام، دین تعلیم و تربیت است. از دیدگاه این آیین، رسیدن به پیروزی، با هر وسیله ای پذیرفته شده نیست و تعهد به اخلاق، تنها راه کامیابی واقعی و رضایت الهی خواهد بود. سوال این است که چگونه باید با دشمنان برخورد کنیم تا به مطالبات بر حق خود برسیم؟ به عبارت دیگر، رعایت کدام اصول در برخورد با دشمنان، پیروزی واقعی و رضایت الهی را به ارمغان خواهد آورد؟ پاسخ به این پرسش ها با تکیه بر سیره ی عملی امیرالمومنین علی(ع)، هدف این نوشتار است. از این روی، در این پژوهش به سبک مسئله محور و با روش تحقیق کتاب خآن های، سعی بر این است که به تحلیل اصول اخلاقی و تربیتی برخورد با دشمنان با توجه به سیره ی علوی پرداخته شود.
خلاصه ماشینی:
"از آنجایی که برخورد صحیح در برابر دشمنان، از مسائل اساسی و مهم فرهنگ اسلامی به شمار میآید، و با توجه به این که مفروض اصلی پژوهش حاضر، این است که چون دین اسلام بر محوریت اخلاق بنا شده، پس تمام موارد اخلاقی در آن متجلی است، مانند: اصول اخلاقی و تربیتی برخورد با دشمنان که در کلام و سیرهی علوی کاملا مشهود است.
ادب از آنجا که دین اسلام، بر پایة کمال و فضایل انسانی بنا گردیده و هدف بعثت پیامبر(ص) طبق فرمایش ایشان، اتمام و اکمال مکارم اخلاق معرفی شده است(قمی، 1414ق: ج2،ص676)، بدیهی است یکی از اصول مهم مقابله با دشمن در نگاه علی(ع) که شاگرد مکتب نبوی بود، رعایت ادب باشد؛ زیرا از اهداف مهم جهاد، احیای ارزشها و فضایل اخلاقی و مبارزه با زشتیهاست.
حتی در جنگ تبوک هنگامی که سپاه اسلام، اطمینان حاصل کرد که رومیان از حمله به سرزمین اسلامی منصرف شدهاند، از رویارویی با آنان خودداری کرد(واقدی، 1989م، ج3،ص1019) ولی با این وجود، قرآن کریم همانطور که از مجموع آیات آن معلوم است، نه به طور کلی و در هر شرایطی، طرفدار جنگ است و نه به طور کلی و در هر شرایطی، حامی صلح است(مطهری، 1365،ج3،ص171)؛ به عبارت دیگر، اسلام نه صلح را به معنی یک اصل ثابت میپذیرد که در همة شرایط باید صلح باشد و نه در تمام شرایط جنگ را میپذیرد."