چکیده:
رهنمودهای تربیتی قرآن، برای تجلی کمال انسانی و ذکر ویژگیهای انسان کامل، بخش وسیعی از این کتاب آسمانی را در برگرفته است. تفکر در محتوای اینگونه آیات، یگانه راه شناخت ابعاد همه جانبۀ شخصیت آرمانی و کامل از نظر اسلام است. زیرا قرآن کتاب هدایت انسانهاست و هرچیزی در این باره، اصول آن در قرآن موجود است. ازآنجا که درادبیات قرآنی، تکامل و رستگاری هدف و خاستگاه هر انسان آزادهای است، از این رو، آموزههای تربیتی قرآن، میتواند فراروی عمل و اندیشۀ همۀ آزادگان جهان در جهت نهادینه کردن اصل کمال و تعالی انسانی باشد. این نوشتار در صدد است که بعد از بیان چیستی و تعریف کمال انسان، به مبانی کمال و ظرفیتهای وجودی انسان برای رسیدن به این مقام بپردازد و سپس راهکارهای دستیابی به کمال و نیز موانع آن را بر اساس متون دینی، معرفی کند.
خلاصه ماشینی:
ازآنجا که درادبیات قرآنی، تکامل و رستگاری هدف و خاستگاه هر انسان آزادهای است، از این رو، آموزههای تربیتی قرآن، میتواند فراروی عمل و اندیشۀ همۀ آزادگان جهان در جهت نهادینه کردن اصل کمال و تعالی انسانی باشد.
برخی گفتهاند: «کمال صفتی وجودی است که موجودی به آن متصف میشود و حاکی از دارایی و غنای حقیقی یک موجود در مقایسه با موجود دیگر است»(مصباح،1380،ص35)؛ یا کمال در جایی است که یک شیء بعد از آن که تمام هست، باز درجۀ بالاتری هم میتواند داشته باشد و از آن درجه بالاتر تا به آن حد نهایی که انسانی از آن بالاتر وجود ندارد برسد که او را انسان کامل که حد اعلای انسان است، میداند(مطهری، 1382،ص20).
از این رو، برخی اندیشمندان با الهام از مضامین قرآن، مسیر تکامل انسانی را همان نفس او میدانند و معتقدند: «اگر انسان قصد رسیدن به کمال نهایی خود را دارد، نباید از حریم جان خویش فراتر رود.
آدمی به جهت الطاف الهی، موقعیت ویژهای داردکه امکان راهیابی او را به صعود فراهم میسازد، اما این پرسش اساسی مطرح است که چگونه میتواند استعدادهای وجودی خود را از قوه به فعل درآورد؟ قرآن، هدف از بعثت انبیا را تکامل دو بعد عملی و نظری انسان معرفی میکند: «هو الذی بعث فی الأمیین رسولا منهم یتلو علیهم آیاته ویزکیهم ویعلمهم الکتاب والحکمة»(جمعه/ 2).
از آن جا که انسان موجودی چند بعدی است، رشد وکمال او بسته به این است که همة ابعاد وجودی خویشتن را به کمال و تعالی برساند و برای همة تمایلات خود ارزش قائل گردد، در غیر این صورت انسانی تک بعدی خواهد بود.