چکیده:
در حال حاضر حدود 1.2 میلیارد نفر و نزدیک یک پنجم جمعیت جهانی کمبود فیزیکی آب دارند و حدود 500 میلیون نفر نیز تا 2025 به این وضعیت دچار خواهند شد. از این میان 1.6 میلیارد نفر و نزدیک به یک چهارم جمعیت جهانی با کمبود اقتصادی آب مواجه هستند. بنا به موقعیت جغرافیایی ایران که در اقلیم خشک و نیمه خشک قرار دارد برخی محققین ، کارشناسان و دولتمردان قائل به وجود محدودیتهایی برای تولید داخلی هستند. از این رو محور اصلی مقاله پاسخ دادن به این مساله است که میزان مصرف آبیاری در تولید ملی گندم در یک سال زراعی چیست؟ نتایج نشان می دهد که سهم مصرف خالص آبیاری جهت تولید 9165176 تن گندم آبی در سال زراعی فوق برابر با حجم آبی معادل8106.4 میلیون متر مکعب برآورد می گردد. در حالی که میانگین راندمان کاربرد مزارع 44.7 درصد تخمین زده شده؛ سهم آب تولید ملی گندم به رقمی بالغ بر 18135.1 میلیون مترمکعب برآورد می-شود. همچنین براساس میانگین موزون نیازخالص آبیاری دشتهای کشور (2907.1مترمکعب در هکتار)، حجم منابع آب سبز مورد استفاده در تولید گندم دیم در سال زراعی فوق 11628.02 میلیون مترمکعب برآورد شد. براساس قضاوت خبرگان کشاورزی هر یک از انواع سامانه های آبیاری مزارع گندم با توجه به شرایط اقتصادی، اجتماعی و طبیعی نقاط قوت و ضعفی دارند که می توان با حضور و مشارکت موثر کشاورزان خبره و تشکل های کشاورزی در جهت ارتقای کارایی و اثربخشی آن ها به انتخاب بهترین نوع سامانه آبیاری اقدام کرد تا مصرف آب در تولید ملی گندم کاهش یابد.
خلاصه ماشینی:
دانشیار مدیریت منابع آب، دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات دریافت : ٩٥/١٢/١٦ پذیرش: ٩٦/٣/٦ چکیده به دلیل محدودیت منابع آب در سطح کشور و ضرورتهای تولید داخلی گندم از منابع آب تجدیدپذیر، محور اصلی مقاله پاسخ دادن به این مسأله است که میزان مصرف آب در تولید ملی گندم چگونه است ؟ این پژوهش براساس روش توصیفی- مقطعی در سطح ملی، انجام محاسبات مبتنی بر نیاز خالص آبیاری گندم، اطلاعات سال زراعی ٩٢-١٣٩١ و پرسش نامه براساس نمونه گیری هدفمند از خبرگان کشاورزی سطح کشور اجرا شد.
زارعی و جعفری (١٣٩٤) با استناد به مطالعات داخلی و خارجی به محاسبه شاخص های آبی محصولات کشاورزی کشور پرداخته اند که در میان شاخص های محاسبه شده میزان آب مجازی برای صادرات و واردات محصولات اصلی براساس نیاز آبیاری خالص گیاهی وجود دارد.
اطلاعات تولید و آبیاری گندم کشور در سال زراعی ٩٢-١٣٩١ (یافته های پژوهش ) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} روش میانگین موزون دشت های کشور نتایج این مطالعه که مبتنی بر تحلیل جغرافیایی واحدهای دشت ، شهرستان و استان است میتواند از نظر روششناختی فضای برنامه ریزی ملی را برای انطباق حداکثری نیاز آبی گیاهی با شرایط اقلیمی کشور (الگوی کشت )، کاهش مصرف آب کشاورزی، بیشینه سازی فرصت خودکفایی محصولات راهبردی و پایداری آن و در نهایت دسترسی فیزیکی با منشأ تولید داخل به عنوان یکی از ابعاد مهم امنیت غذایی تسهیل نماید.