چکیده:
درباره مکان نزول سوره انسان، دو قول ذکر شده است، بنا بر قول برخی مفسران اهلسنت، این سوره در مکه نازل شده است. از سوی دیگر، عده بسیاری معتقدند این سوره در مدینه نازل شده است. اما در مورد سبب نزولی آن پنج قولی وجود دارد. یک گروه سبب نزول را «مرد حبشی» دانستهاند. گروه دوم معتقدند آیات سوره انسان درباره ابودحداح انصاری نازل شده است. گروه سوم معتقدند مطعم بن ورقاء انصاری، نذری کرده بود و به آن وفا کرد و در این هنگام این آیات نازل شد. گروه چهارم سبب نزول را در مورد شماری از صحابه دانستهاند. گروه پنجم که همه مفسران شیعه و عده بسیاری زیادی از مفسران اهلسنتاند، معتقدند این سوره و یا آیاتی از آن (5 الی 22) درباره علی×، فاطمه÷، امام حسن× و امام حسین× نازل شده است. بر این اساس، این مقاله به بررسی دیدگاههای مطرحشده درباره سبب نزول سوره انسان و تحلیل و نقد اقوال ذکرشده میپردازد.
خلاصه ماشینی:
"دیدگاه پنجم : جمعی از صحابه برخی از مفسران اهل سنت در تفاسیر خود شأن نزول آیات سورٔە انسان را ابوبکر، عمر، علی، زبیر، عبدالرحمن ، سعد و ابوعبیده جراح دانســته اند و داســتان ســبب نزول را چنین نقل کرده اند: هنگامی که پیامبر از جنگ بدر به همراه اســرای جنگ بازگشــتند، ابوبکر، عمر، علی، زبیر، عبدالرحمن ، سعد و ابوعبیده جراح ، به اسرا انفاق نمودند و این کار سبب ناراحتی انصار شد و چنین اعتراض کردند: ما در راه خدا و رســولش با آن ها جنگیدیم و شــما با انفاق کردن به آن ها کمک میکنیدɦ در این هنگام نوزده آیۀ سورٔە انسان نازل شد از: «إن الأبرار یشربون » تا «عینا فیها تسمی سلسبیلا» (سیوطی، ١٤٠٤: ٦/ ٢٩٩؛ آلوسی، ١٤١٥: ١٥/ ١٧٢).
سومین تناسب بین آیات سورٔە انسان و سبب نزول ذکر شده این است که ، همان گونه در نکته دوم بیان گردید، آیات اشاره دارد به اینکه افراد مورد نزول با وجود نیاز شــدید خود به غذا و طعام ، از خود گذشــتگی نموده اند و علاوه بر این ، این کار خیر (اطعام نیازمندان ) را برای رضایت خداوند کرده اند، همان طور فرموده است : «إنما نطعمکم لوجه الله لا نرید منکم جزاء و لا شکورا» (انسان : ٩).
مکیبودن سورة انسان بعضی برای رد نزول سورٔە انسان دربارٔە اهل بیت ^ به این دلیل متمسک شده اند که بسیاری از مفسران سورٔە انسان را مکی میدانند (فخررازی، ١٤٢٠: ٣٠/ ٧٣٩؛ ثعلبی، ١٤٢٢: ١٠/ ٩٣؛ حقی برسـوی، بیتا: ١٠/ ٢٥٨؛ ابن کثیر دمشـقی، ١٤١٩: ٨/ ٢٩٢)؛ بنابراین نمیتواند شأن نزول آن امام علی و حضرت فاطمه و حسنین ^ باشند، زیرا ازدواج امام علی با حضرت فاطمه در مدینه بوده است و این یعنی اینکه مورد نزول سوره اهل بیت ^ نیستند."