چکیده:
در عصر حاضر که حرکت شتابناک علوم و فناوریها بیش از گذشته وجود خود را بر محیط پیرامون تحمیل میسازد و همگرایی و همافزایی علوم نیز این روند حیرتآور را سرعتی دو چندان بخشیده است، ایجاد رصدخانههای علوم و فناوری بیش از پیش عمومیتیافته است. رصد علوم و فناوری که از آن با نام "دیدهبانی" و "پایش محیطی" نیز یاد میشود مطالعه، بررسی و کنکاش نظامیافتهای است که به منظور کشف علم و فناوریهای در حال ظهور، نو پیدا و مغفولی انجام میشود که میتوانند بیشترین تأثیر را بر سیاستها و سوگیریهای یک سازمان، نهاد یا کشور داشته باشند. رصد علم و فناوری از این چشمانداز به مثابه راداری است که رویدادهای جدید، غیرمنتظره و بزرگ و کوچک دنیا را به گونهای نظاممند و وظیفهگرا نشان میدهد.در مقاله حاضر ضمن مرور آثار و نوشتهها و مبانی نظری آیندهنگاری، وضعیت موجود آیندهنگاری در ایران و چند کشور منتخب جهان با استفاده از روش مطالعه تطبیقی و اسنادی مورد بررسی قرارگرفته است. در این مقاله از روش پیمایشی (پرسشنامه و مصاحبه عمیق) برای بخش ایران و مطالعه تطبیقی و اسنادی برای سایر کشورها استفاده شده است.پس از بررسی وضعیت آینده نگری در جهان و ایران به بررسی چالش های آینده پژوهی در کشور و ارائه راهکارهایی برای مواجهه با این چالش ها پرداخته شده است.
Nowadays that science and technology is increasingly dominating every aspect of life and the convergence and synergy of different sciences is further accelerating this trend, hence, establishment of observatory centers of science and technology is widely spreading. This kind of observation, widely known as scouting and environmental scanning, consists of the systematic study and analysis of new (emerging) sciences and technologies which can have the highest effect on the policies and trends of an institution, organization or country. In this respect, observation of science and technology is similar to a radar showing the new, unexpected events of the world in a systematic and functional manner.
In the present article, reviewing the literature and theoretical foundations of futuring, the status quo of this discipline in Iran and a few selected countries of the world have been thoroughly examined in a documentary/comparative manner. Regarding Iran, the activities of relevant organizations have been collected by a self-expression method, while the data of other countries is gathered through literature review and comparative studies. Reviewing the status quo of Futures Studies in IRAN and a few selected other countries, the challenges of the Iranian futures studies have been examined and some recommendations have been suggested.
خلاصه ماشینی:
نهادهای فرادستی مرتبط با مباحث آیندهپژوهی در کشور ارگانها وظایف دولت (ریاست جمهوری) مجمع تشخیص مصلحت نظام مجلس شورای عالی امنیت ملی شورای عالی انقلاب فرهنگی معاونت برنامهریزی و نظارت راهبردی ریاست مرکز بررسیهای استراتژیک معاونت علمی و فناوری مرکز تحقیقات استراتژیک کمیسیون چشمانداز و امور نخبگان مرکز پژوهشها برنامهریزی * * * * بودجهریزی * نظارت و ارزیابی * * * * * * * تحقیقات استراتژیک * * * * * * * طراحی طرحهای کلان * * * * * * * مطالعه برنامههای کلان * * * * * * * بررسی طرحها و لوایح * * * * * انجام تحقیقات میدانی * * * * سیاستگذاری استراتژیک * * * * * هدایت و راهبری استراتژیک * * * * * تأمین اطلاعات جهت تصمیمگیری * * * * * نهادهای فرادستی شامل دولت، مجلس، مجمع تشخیص مصلحت نظام و شورای عالی انقلاب فرهنگی، قوه قضاییه و غیره در درون خود مراکزی دارند که هر یک به نحوی در شکلگیری آینده کشور نقش ایفا میکنند، هرچند این واحدها به صورت رسمی به آیندهپژوهی نمیپردازند، ولی متصدی مطالعات آیندهپژوهی در این نهادها هستند.
3-5- اقدامات خاص انجامشده در حوزه آینده¬پژوهی در سطح کشور در جریان نگاه فراگیر به آینده در کشور، بنا بر ضرورت¬ها، گام¬های مؤثری برای حرکت کردن در مسیری مشخص به سمت پیشرفت برداشته شده که مهمترین آنها مشخص کردن چشمانداز (افق حرکت به سمت آینده) و نیز برنامه¬ها و ره¬نگاشت¬های متعدد در حوزههای مختلف علمی و فرهنگی در کشور بوده است: سند چشمانداز بیستساله جمهوری اسلامی ایران؛ برنامهها و اسناد توسعه راهبردی؛ نقشه جامع علمی کشور؛ طرح پایلوت آیندهنگاری مناسبترین فناوریها برای ایران تا سال 1404 (پامفا 1404).