چکیده:
از جمله تحولات اجتماعی و فرهنگی در دورۀ قاجار گسترش شیوۀ نوین آموزشی در مدارس ابتدایی است. اساس شیوۀ آموزشی که در یک سدۀ گذشته در دبستانها برای فراگیری خواندن و نوشتن به کودکان به کار رفته است، حاصل نظریهپردازیها و استفاده از شیوههای نوین آموزشی در دورۀ قاجار است. مهمترین تحول در آموزش ابتدایی با رواج شیوۀ آموزش الفبای صوتی پدید آمد. تنها پس از آنکه مدارس ابتدایی در ایران از این شیوۀ نوین آموزشی استفاده کردند، این امکان فراهم شد تا آموزش و پرورش به امری عمومی تبدیل شود و با گذر زمان به صورت بخشی از نظام آموزش دولتی درآید. شکلگیری آموزش نوین در ایران متأثر از عواملی چند بوده است: تحصیل دانشجویان ایرانی در مراکز علمی اروپا و روسیه، آشنایی فرهیختگان ایرانی با زبانهای بیگانه و الفبای زبانهای خارجی، مشاهدۀ تجربۀ تحول نظام آموزشی در قلمرو عثمانی، برپایی مدارس خارجی در ایران که هر یک به نوبۀ خود در شکلگیری نظام آموزش نوین در ایران تأثیرگذار بود. این مقاله نظری کوتاه به نخستین تجربهها و چالشهای پدید آمده از آن خواهد داشت.
خلاصه ماشینی:
تنها پس از آنکه مدارس ابتدايي در ايران از اين شيؤە نوين آموزشي استفاده کردند، اين امکان فراهم شد تا آموزش و پرورش به امري عمومي تبديل شود و با گذر زمان به صورت بخشي از نظام آموزش دولتي درآيد.
تقريبا از دورٔە سلطنت ناصرالدين شاه قاجار و پس از اصلاحات اميرکبير در امور فرهنگي و آموزشي و تأسيس مدرسۀ دارالفنون نغمه هايي در ميان برخي از معارف خواهان و انديشمندان ايراني آغاز گشت که هدف آن پديد آوردن نهادي فرهنگي بود که متولي آموزش عمومي برايکودکان و نوآموزان ايراني باشد.
تجربۀ آموزش خواندن و نوشتن زبان فارسي به شيؤە سنتي که از سويي زماني طولاني را ميطلبيد و از سوي ديگر با بدرفتاري هاي معلمان مکتب خانه ها به سختي قابل تحمل ميشد، انگيزه اي بود تا اين دسته از معارف خواهان اصرار در تغيير الفباي فارسي داشته باشند.
در دورٔە سلطنت مظفرالدين شاه قاجار (١٣١۴‐ ١٣٢۴ق ) بود که مجالي براي معارف خواهان پديد آمد تا با تأسيس مدارس ملي اين شيؤە آموزش را در عمل به کار برند.
بسياري را تصور بر اين است که ميرزا حسن رشديه يک تنه و با اتکاء بر پشتکار خود توانست تا نظام نوين آموزشي در ايران پديد آورد.
ميرزا حسن رشديه کسي بود که شيؤە نوين آموزشي را در ايران ترويج کرد.
امين الدوله که با مدرسۀ رشديه در تبريز آشنايي داشت ، از ميرزا حسن خواست تا به تهران آيد و با حمايت صدراعظم مدرسه اي به شيؤە نوين ابتدايي تأسيس کند.