چکیده:
درنه شهری بزرگ بوده که آثار آن امروز در منطقة کوهستانی دولیدر در شهرستان مرزی ثلاث باباجانی در
استان کرمانشاه قرار دارد. این شهر پایتخت حکومتهای درتنگ یا حلوان و بعد از آن باجلان در دوران صفویه و
زندیه بوده که برخی آن را مرکز اولیه جافها میدانند.راولینسون با اطمینان آن را همان درنه میداند که
بطلمیوس از آن نام برده و نیز خاطرنشان کرده که درصورتی که گیندس همان دجله باشد نام آن توسط
ثبت شده است. حاکم مشهور این شهر یعنی قبادخان از مشرق و مغرب تا διà Δaρνɛων هرودوت به صورت
جایی که کردها می زیسته اند، از جنوب تا لرستان و از شمال تا حدود مریوان حکومت میکرده است. او تنها شاه سلسله خود است که نام و سرگذشت گاه وارون او در اذهان مردم باقی مانده است. دیوارهای ضخیم قلعه ای بر فراز روستای درنه و بر روی کوه خریوان باقی مانده که به قلعة قبادخان مشهور میباشد. امروزه درنه روستایی است با دو خانوار بر کنار رود کوچک گزره در دامنة شمالی کوه خریوان و در دامن قلعه قبادخان. شهر درنه به چهار قسمت تقسیم می شده که حاکمان سه قسمت دیگر آن وکیل خوانده می شدند و تابع حاکم درنه بوده اند. این سه قسمت عبارتند از؛ کزی تحت امر باوتت، دنگی تحت فرمان بهرام بیگ گو و بردزنجیر تحت فرمان نوشیروان. سر انجام بیماری و سیل چنان شهر را در نوردید که برای همیشه آن را به تاریخ سپرد. ظاهرا بیشتر اهالی امروزی ثلاث باباجانی از بازماندگان ساکنان درنه و اطراف آن می باشند.
خلاصه ماشینی:
شهر درنه با وجود اينکه خود مرکز يک امارت بوده به چهار قسمت ( احتمالا اداري) تقسيم ميشده است ، حاکم هر بخش را که تحت امر شاه درنه قرار داشتند وکيل مي ناميدند؛ الف ) درنه ، مرکز اصلي بوده و حکمران شهر و حکومت در آنجا ساکن بوده چنانکه در تاريخ هم اسم اين قسمت است که بر کل شهر اطلاق شده و در اذهان باقي ماند ب ) دنگي پ ) کزي(کزێ) ت ) سراب برد زنجير، که صحيح اين نام برخلاف اسم رسمي آن که بر روي تابلوي روستا هم نوشته شده نه سراب برده زنجير که ناخودآگاه خوانندة ناآشنا را ياد برده و زنجير که با قلعۀ شاهان پيوند ناگسستني دارد مياندازد و او را قانع ميسازد، بلکه سراب برد زنجير ميباشد و وجه تسميه آن زنجيري بوده که از قلعه به سنگي (برد در زبان کردي به معناي سنگ ميباشد) در رويروي قلعه وصل شده بوده تا شاکيان بتوانند بدون واسطه و سربعا صداي خود را به گوش حاکم برسانند (احتمالا اين رسمي بوده که حکام تاريخي جهت سهولت رسيدگي به برخي امور از جمله نوشيروان ساساني آن را انجام ميداده اند) پس به اين صورت بوده که از قلعه اي واقع در کنار يک سراب که امروزه هم خروشان است رنجيري (از قلعه ) به سنگي در خارج از قلعه وصل شده بوده ؛ سراب برد (سنگ ) زنجير...