چکیده:
یکی از مهم ترین منابع در زمینه علوم قرآنی، کتاب «الاتقان فی علوم القرآن» جلال الدین سیوطی است که از جهات مختلف در کانون توجه محققان و دانش پژوهان این حوزه است. این اثر همچون تالیفات دیگر، از کاستی و خطا مصون نیست و آسیب هایی بدان راه یافته است و به واسطة جایگاه درخوری که در عرصة علوم قرآنی دارد، عدم توجه به این ایرادات، پیامدهای گسترده ای را به دنبال خواهد داشت. ازاین رو در این پژوهش که با روش کتابخانه ای و به شیوة تحلیل محتوا صورت پذیرفته است، به بررسی و نقد یکی از انواع مورد تردید در این تالیف می پردازیم. نوع دهم از مباحث الاتقان با عنوان «فیما انزل من القرآن علی لسان بعض الصحابه» مدعی نوعی از پیش نزول یا الهام برخی از آیات قرآن کریم بر زبان صحابه پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم است. فارغ از تحلیل سندی، بررسی محتوایی این اخبار، مضمون آنها را در تقابل با مسلمات عقلی، تاریخی و نقلی نشان می دهد.
خلاصه ماشینی:
"1. پیشینة بحث روایات نزول قرآن بر زبان صحابه را ابتدائا در منابع روایی اهل سنت از جمله صحیحین، سنن و مسند احمد و سپس در تفاسیر آنان از جمله در تفسیر طبری و الدر المنثور می توان یافت؛ اما همان گونه که سیوطی نیز اشاره کرده، دربارة این بحث و عمدتا راجع به موافقات عمر، آثار مستقلی نیز نوشته شده که از آن جمله می توان به این موارد اشاره کرد: الموافقات العمریة فی القرآن الکریم، تألیف إبن شحنه، محمد بن محمد حلبی حنفی(م815 ق) در یک صفحه که اکنون نسخه های خطی آن، در کتابخانة ظاهریة دمشق و مرکز جمعه الماجد دبی موجود می باشد؛ نفائس الدرر فی موافقات سیدنا عمر از ابوبکر بن زید جراعی(م 883 ق)، نزهة ذوی الألباب فیما وافق به ربه عمر بن الخطاب، تألیف محمد بن ابراهیم وفائی(م937ق) و نظم الدرر فی موافقات عمر بن الخطاب، اثر محمد بن محمد عامری(م984ق) که همگی توسط انتشارات دار النوادر دمشق به چاپ رسیده اند؛ إقتطاف الثمر فی موافقات عمر از عبدالباقی بن عبدالباقی بعلی(م1071ق)؛ الدر المستطاب فی موافقات عمر بن الخطاب وابی بکر وعلی ابی تراب وترجمتهم مع عده من الأصحاب، تألیف حامد بن علی بن ابراهیم دمشقی(م1171ق) که توسط نشر دارالکتب العلمیه به چاپ رسیده است."