چکیده:
نور از عوامل موثر بر ارزش فضایی است که بعنوان غیرمادی ترین عنصر محسوس طبیعت همواره در معماری وجود داشته است. اوّلین شرط برای درک بینایی و فضا، نور است. از این رو، در هنر معماری نور از جمله اجزایی است که در همجواری با عناصر دیگر از قبیل ساختار، نظم، مصالح، رنگ و غیره مطرح می شود. تا جایی که هنر اسلامی، عنصر نور را اساسا بعنوان تمثیلی از جلوه وجود مطلق بکار می گیرد. بنابراین حضور نور، به خصوص نور طبیعی در معماری می تواند معنایی فراتر از روشنایی داشته باشد. این حضور به واسطه عناصر عناصر نورگیر در معماری متجلی می شود. در این پژوهش بر اساس مطالعات کتابخانه ای و بررسی مدارک مکتوب به این موضوع پرداخته شده است که چگونه معانی فوق و الگوهای بدست آمده از آن، در معماری سنتی ایران پایداری آثار را موجب شده اند. همچنین دستیابی به الگوی صحیحی از بکارگیری نور در معماری کنونی مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس نتایج این پژوهش معماری سنتی به دنبال نمادسازی و ایجاد فضای معنوی و ارائه جلوه زیبای ذات حق در بعد ماده بوده اند و در این راستا به طور موشکافانه به الگوهایی دست یافته اند که راه حل های بسیاری برای مشکلات پیش رو ارائه کرده و در جهت ایجاد معماری همساز با اقلیم گام برداشته اند. در مجموع استفاده از مفاهیم ذکر شده در معماری کنونی نه تنها کیفیت فضاها و همسازی آنها با محیط را افزایش می دهد بلکه همانند بناهای به جا مانده از گذشتگان، روح جاودانه ای را در فضای معماری می دمد.
خلاصه ماشینی:
"از این رو، به منظور بررسی نقش نور در معماری فضاهای عمومی سنتی ایران تعداد شش فضای عمومی مهم ، از جمله ؛ ــ بازارها، ــ مساجد، ــ مدارس ، ــ حمام های عمومی ، ــ باغ های عمومی ، ــ خیابان ها، انتخاب شده است و در آنها علت حضور نور و روش های تامین نور مورد بررسی قرار گرفته است .
یافته های تحقیق اکنون به بررسی نقش نور در مهم ترین فضاهای عمومی در معماری سنتی ایران (آنچه در بخش روش تحقیق بدان اشاره گردید) پرداخته میشود؛ بازارها: در شهرهای قدیمی ایران بازار جزء مهم ترین فضای عمومی شهر بوده که در قسمت مرکزی شهر قرار داشته است و بسیاری از مراکز مهم و ساختمان های سیاسی در نزدیکی بازار شکل میگرفته اند.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) تصویر٢- ایجاد پویایی، حرکت و ریتم در بازارهای سنتی تبریز و تهران بوسیله نورگیرهای سقفی همان طور که قبلا ذکر گردید، روش اصلی تامین نور در بازارها از سقف انجام میگرفته است ؛ اما زاویه این نورگیرها بستگی کامل به اقلیم محل قرار گیری بازار دارد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود)تصویر٨- بازی نور و سایه ایجاد شده به وسیله ساباط نتیجه گیری حضور نور به عنوان عنصری بسیار مهم در تمامی فضاهای معماری ایرانی مشهود است و در معماری سنتی این کشور سعی در استفاده حداکثر از این عنصر شده است ."