چکیده:
پرسش و پرسشگری سهم والایی را در تعاملات انسانی به خود اختصاص داده است و مقوله پرسش هنری یا بلاغی نیز در این رابطه مطرح شده و میتوان ایفای نقش آن را در زمینههای مختلف به ویژه بحث القای مطالب و آموزش مشاهده کرد. بنابراین به نظر میرسد که بررسی دقیقتر این موضوع در زبان به ویژه مطالعات قرآنی، راهگشای فهم بهتر از آموزههای قرآن کریم است. لذا مقاله زیر با بررسی آیاتی در قرآن که خداوند به عنوان گوینده، بشر یعنی مخاطب را در موضع پرسش قرار داده است، به بررسی مقوله پرسشگری در این آیات میپردازد و به سوالاتی همچون چگونگی ابعاد و زوایای پرسشگری خداوند در قرآن کریم، چگونگی کاربرد آنها در راستای مقاصد الهی و جایگاهشان در کلام وحی پاسخ میدهد. چارچوب سوالات بلاغی و مفاهیم مرتبط با آن، مبنای این نگرش را تشکیل میدهد. در این رابطه، پرسشهای به کاررفته در سوره یس نیز به عنوان مطالعه موردی، بررسی خواهند شد و این نتیجه حاصل میشود که خداوند پرسشهایی را در قالب پرسشهای هنری، با اهداف متعدد بلاغی و نه به عنوان ابزاری برای کسب اطلاعات بیان کرده است و به همین علت میتوان او را به مثابه پرسشگری بزرگ با پرسشهای هدفمند قلمداد کرد.
خلاصه ماشینی:
"به همین علت، مقالۀ حاضر در پی آن است که با استخراج آیههایی از کلام وحی که خداوند در مقام گوینده، پرسشهایی را به طور مستقیم یا از طریق آموزش به پیامبر مطرح کرده و بشر را خطاب قرار داده است، به این سٶال اصلی پاسخ دهد که ابعاد و زوایای پرسشگری خداوند در قرآن کریم به طور عام، و در سورۀ یس به طور خاص چگونه است؟ نیز کارکرد و جایگاه این پرسشگری چیست؟ آیا کارکرد اصلی پرسش یعنی کسب اطلاع از موضوعی خاص، در سخن وحی جایگاهی به خود اختصاص داده است؟ اهداف و مقاصد قابل برداشت در مجموعۀ پرسشهایی که توسط خداوند مطرح شدهاند، چیست؟ در همین زمینه، برای تبیین بیشتر جنبههای این موضوع، سورۀ یس به عنوان موردی برای بررسی این گونه پرسشها در نظر گرفته شده است.
فرضیۀ مقالۀ حاضر آن است که خداوند پرسشهایی را در قالب پرسشهای هنری، با اهداف متعدد بلاغی و نه به عنوان ابزاری برای کسب اطلاعات بیان کرده است و به همین علت میتوان او را به مثابۀ پرسشگری بزرگ با پرسشهای هدفمند قلمداد کرد که در این میان، انسجام پرسشها با گفتمان حاکم بر آیات قبل و بعد به طور خاص قابل مشاهده است.
در این راستا، خالیالذهن بودن گوینده مطرح نیست، بلکه او پرسشی هنری عنوان نموده تا اهدافی متعدد را محقق سازد؛ از جمله اینکه به مخاطب این نکته را آموزش میدهد که با این گذشتۀ پست، انسان نباید در برابر خداوند به عنوان دارندۀ قدرت برتر بایستد و اجازه دهد که کبر و غرور، وی را از اصل خود غافل نماید، به ویژه آنکه جواب ترجیحی این پرسش نیز تصدیق دیدن این امور است."