چکیده:
در دهههای اخیر، ایران کاهش باروری چشمگیری را تجربه کرده است. کاهش شدید باروری در ایران، توجه بسیاری از کارشناسان را به خود جلب کرده و مطالعات و تحقیقات زیادی در این حوزه انجام شده است. این مقاله مروری بر تحقیقات انجام شده در زمینهی کاهش باروری در دو دههی منتهی به سال 1390 است. هدف، ترکیب نتایج تحقیقات کاهش باروری، برای دستیابی به یک تحلیل کلان و یکپارچه از نتایج تحقیقات انجام شده، است. این مقاله، یافتههای 50 عنوان پژوهش، که با معیارهای چندگانه غربال و انتخاب شدهاند، را مرور کرده است. در این مرور، سیمای تحقیقات در قالب چهار مؤلفه (بازهی زمانی، جنس پژوهشگر، نوع مأخذ و حوزهی تخصصی مؤلفان) و روششناسی آنها در قالب سه مؤلفه (روش تحقیق، جامعهی آماری و حجم نمونه) و یافتههای تحقیقات با عنوان پرتکرارترین عوامل تعیین کنندهی کاهش باروری در ایران آمده است. نتایج نشان میدهد، نظریهی گذار جمعیتی عمدهترین مبحث نظری در طول چند دههی مطالعات جمعیت شناختی ایران است. در این مطالعات، تبیین کاهش شدید باروری ایران بیشتر از طریق مؤلفههای ساختاری مطالعه شده است. همچنین مرور این مطالعات نشان میدهد، بیشتر آنها با حجم نمونهی کوچک و جامعهی آماری متفاوت، مسیر واحد و مشترکی را طی کرده و به نتایج تقریباً یکسانی رسیدهاند. لذا، تغییر جامعهی آماری یا نمونه و تکرار تعیین کننده های ساختاری کاهش باروری در تحقیقات متعدد به دانشافزایی در این زمینه نمیانجامد.
In recent decades، Iran has experienced significant fertility decline. The sharp decline in fertility in Iran، has attracted the attention of many experts and much research has been done in this area. This article is a review of research on fertility decline in the two decades leading up to 1390. The purpose is to combine fertility decline research results to achieve a macro analysis and integration of research results. This article reviews the findings of 50 research titles، which have been screened and selected by multiple criteria. In this review، the research is presented in the form of four components (time interval، researcher gender، type of source and specialized domain of authors) and their methodology in the form of three components (research method، statistical population and sample size) and research findings as the most frequent determinant of fertility decline in Iran، it is mentioned. The results show that the theory of population transition is the main theoretical topic during several decades of demographic studies in Iran. In these studies، the explain the sharp decline in Iranian fertility has been studied through structural components. Also، a review of these studies shows that most of them، with a small sample size and a different statistical population، have traversed the same، common path and achieved almost identical results. Therefore، changing the statistical population or Sample and repeating the structural determinants of fertility reduction in several studies does not lead to any knowledge in this field.
خلاصه ماشینی:
"روند کنونی حاکی است، کاهش باروری در همهی استانها به زودی به کمتر از دو فرزند به ازای هر زن افت میکند (Abbasi-shavazi & Hosseini-Chavoshi, 2009: 186)؛ چرا که در حال حاضر نگرش و رفتار باروری در همهی گروههای سنی به هم نزدیک شده است و تفاوت بسیاری بین گروههای مختلف اجتماعی از جمله زنان روستایی و شهری و باسواد و بیسواد وجود ندارد (عباسی شوازی و دیگران، 1381).
توجه فزاینده به کیفیت فرزندان و فراهم کردن بهداشت و آموزش بهتر و بیشتر برای آنها که در یکی دو دههی اخیر با رشد منفی تولید ناخالص ملی و تورم مهار گسیخته ملازم شده بود، افزایش هزینهی نسبی فرزندان را در پی داشت (میرزایی، 1384: 145)، بنابراین وضعیت اقتصادی و همچنین تورم و گرانی در تصمیمگیری برای کاهش فرزندآوری مؤثر بوده است (عباسی شوازی و دیگران، 1381: 184) به طوری که رابطهی هزینههای خاص فرزندان و باروری تأیید میشود (رشیدی، 1379).
تعدادی از مطالعات علت تداوم باروری پایین را تحولات بنیادی در حوزهی نظام ارزشی و بینشی جامعه میدانند (کاظمیپور و مشفق، 1391)؛ برای نمونه نگرش نسبت به ازدواج دستخوش تغییرات شده است، به طوری که حتی خانوادههای سنتی ازدواج را دیگر به عنوان تنها گزینه برای دخترانشان نمیدانند (Abbasi-shavazi & Hosseini-Chavoshi, 2009: 187) بنابراین عوامل فرهنگی بهترین توضیح دهندهی سطوح تفاوت بین دو نسل مادران و دخترانشان است (عنایت و دیگران، 1390)."