چکیده:
ماهیت عقد نکاح با دو رویکرد متفاوت از سوی صاحبنظران مواجه است. برخی با تأکید بر معاوضی بودن نکاح، مهر را عوض بضع دانستهاند و تمام شرایط عقود معاوضی از جمله نفی غرر را در آن لازم میدانند .به اعتقاد ایشان مهر غرری باطل و موجب ثبوت مهر المثل است. در مقابل برخی با توجه به تقدس نهاد خانواده و اهمیت انس و الفت زوجین ،معاوضی دانستن نکاح را از باب مسامحه دانستهاند و معتقدند که نکاح، معاوضۀ صرف نیست؛ از اینرو مهر بهعنوان عوض تلقی نمیشود و ثبوت غرر در آن نیز مشکلی ایجاد نمیکند. بزرگانی چون ابنبراج با ارائۀ مثالهای عینی چون تعلیم سورهای از قرآن بر این نکته اصرار ورزیدهاند که همین مقدار غرر نیز در مهر پذیرفته نیست و بر لزوم تعیین نام سوره تأکید کردهاند. بنابراین میتوان گفت که تقیید مهریه به قید عند الاستطاعه، شبهۀ غرری بودن چنین مهریهای را قوّت بخشیده است.در این نوشتار برآنیم تا با بررسی غرر در مهر بر این مطلب تأکید کنیم که حتی اگر مهر عندالاستطاعه با اشکال غرر مواجه نباشد، عملاً جز تحمیل بار اجرایی بر زوجه فایدۀ دیگری ندارد و چالشهای اجرایی و اجتماعی فراوانی را برای زوجه بهدنبال دارد.
The nature of marriage is faced with two different approaches by experts. Some with an emphasis on marriage commutative، considered dowry instead marital and considered necessary all the circumstances in commutative contracts، including the denial Gharar. To their believe dowry Gharar is wrong and result proved is mahrolmesl. In contrast، some with respect to the sacredness of the family and The importance of intimacy and proximity couples، Commutative know marriage considered of neglect. And believed that marriage is not a mere Swaps therefore dowry not considered as a change and Gharar does not cause the problem. Scholars like Ibn Barraj by providing concrete examples as training sura of the Koran insisted on the fact that the same amount of Gharar is not accepted in dowry and need to determine the names of the sura. Therefore Can say that restriction dowry to Endalasttah، has invigorated the dowry doubt Gharar. In this article we review the Gharar in dowry and assert that even if dowry of Endalasttah not be faced with the problem Gharar ، actually isn،t another benefit except imposes administrative burden on the wife and followed administrative and social challenges for the wife.
خلاصه ماشینی:
در این نوشتار برآنیم تا با بررسی کتابخانه ای آرای فقیهان و حقوقدانان در زمینۀ ضوابط حاکم بر عقد نکاح و تعیین مهریه ، به بررسـی آرای مطـرح دربـارة ثبـوت غـرر در مهریـه بپردازیم و با تحلیل شرط عندالاستطاعه در مهریه و آثار آن ، ضمن تبیین مهریۀ مشروط بـه استطاعت ، به سؤالات زیر پاسخ دهیم : غرر چیست و آیا نهی از غرر در لسان پیامبر به بیع اختصاص دارد؟ آیا غرر در مهر نیز به بطلان مهر و در نتیجه ثبوت مهر المثل می انجامد؟ ماهیت حقوقی شرط عندالاستطاعه چیست ؟آ آیا گنجاندن شرط عندالاستطاعه موجب غرری شدن مهر می شود؟ آثار اجرایی مهریۀ عندالاستطاعه چیست ؟ تعریف غرر و ماهیت فقهی و حقوقی آن غرر در لغت اسـم مصـدر تغریـر و بـه معنـای خطـر و در معـرض هلاکـت افتـادن اسـت (ابن منظور، ١٤١٤ق ، ج ٥: ١٣؛ جـوهری ، ١٤١٠ق ، ج ٢: ٧٦٨).
قطع نظر از معانی متفاوتی که دربارة معنای غرر ارائه شده است و وجوه محتمل معنای نهی ، باید گفت که فقیهان با استناد به این روایت عدم قدرت بـر تسـلیم عوضـین و عـدم علم به عوضین را موجب بطلان بیع دانسته اند (نجفی ، ١٤٠٤ق ، ج ٢٢: ٤٠٠؛ شیخ انصاری ، ١٤١٥ق ، ج ٦: ١٧).
وی همچنـین در مقام اثبات ادعای خویش مبنی بر عدم بطلان مهریۀ غـرری ، بـه روایـاتی بـا ایـن مضـمون استناد می کند که خانه یا خادمی به عنوان مهر قرار داده شده و مشخصات آن خانه و خـادم معین نشده است که در این صورت ضمن حکم به صحت مهر، زوج را ملـزم بـه پرداخـت فرد متوسط از خانه یا خادم کرده اند (بحرانی ، ١٤٠٥ق ، ج ٢٤: ٤٤٩).