چکیده:
این جستار درصدد به پرسش گرفتن مبانی و اندرکنش سطوح فکری و اجتماعی الهیات یهود است. بر پایه فرضیه پژوهش، الهیات و عرفان یهود را نمیتوان جدای از ارتباط آن با بعد سیاسی - اجتماعیاش تحلیل کرد. بر این اساس، در کنار باور یهود به اینکه قوم برگزیده خدا است، آنان معتقدند رنجهای تاریخی فراوانی (آوارگی، تبعید، کشتار، بردگی و...) گریبانگیر قومشان بوده است. شاید از همین رو است که برخلاف سایر ادیان توحیدی که بر مفهوم رستگاری تمرکز دارند، ادبیات الهیاتیعرفانی یهود، از رهایی و نجات سخن میگوید. این رهایی مبتنی بر دو بعد فردی و جمعی است. بعد جمعی که الهیات یهود را به زندگی اجتماعی پیوند میدهد، با موعودگرایی عملگرایانه در هم آمیخته است. این امر نهتنها بر انتظار ظهور ماشیح استوار است، که بیش از آن دربردارنده لزوم اقدام عملی برای تحقق ظهور و رهایی نهایی است. چارچوب نظری پژوهش استوار بر نظریه تحلیل گفتمان (انتقادی) بهویژه خوانشی است که نورمن فرکلاف از آن به دست میدهد.
خلاصه ماشینی:
)1995: 13 یکی از ابعاد مهم مفهوم «رهایی» در عهد عتیق ، زمانی است که به بعد کلان آن در تحقق رهایی نهایی اسرائیل ، ظهور ماشیح و استقرار ابدی اسرائیل در ارض موعود و مقدس می پردازد: درخت خاندان داوود بریده شده است اما یک روز کنده آن جوانه خواهد زد.
یهود درباره دیدگاه لوریا تصریح می کند که این دیدگاه با تمام وجوه مثبت ، ضعف در خور توجهی دارد و آن اینکه با همه تأکیدی که بر عملکرد فردی افراد به منظور تحقق رهایی دارد، دیگر جایگاهی برای (ضرورت ) ظهور مسیحا یا لطف و رحمت الهی در فرآیند رهایی جهان ، باقی نمی ماند.
اندیشه مدرن یهودی (فلسفه عقل گرای مدرن ) با نیازهایی به پرسش کشیده شد که برای توجیه و پاسخ دادن به خود، بر مبنای مقولات اندیشه جدید، پیش روی آن قرار گرفت ) ,Strauss ٩ :١٩٩٧(، در حالی که بسیاری از یهودی ها در عصر روشنگری ممکن است رهایی را ابزاری برای ساختن آینده فهم کرده باشند، در هنگام خود رهایی، جامعه اروپایی دیگر به عنوان محل ملاقاتی میان افراد درک نمی شود، بلکه به عنوان قلمرو جوامع و فرهنگ های ملی خاص شناخته می شود .
یکی از رویکردهای جدی موعودگرایی در نگرش یهود این است که بنا به تعبیر کالیشر (Kalischer)، از اندیشمندان یهودی سده نوزدهم ، ماشیح موعود از طریق فرآیندی با دخالت عوامل و اقدامات انسانی محقق خواهد شد: هیچ کس از قوم ما نباید چنین اندیشه ای داشته باشد که ماشیح موعود ما به یکباره و بدون هیچ مقدمه ای بر زمین نازل شود و ظهور کند؛ و نباید و نمی توان انتظار داشت که یهوه به یکباره و به ناگاه ، با دمیدن در شوفار، ماشیح را از بهشت به میان قوم پراکنده اسرائیل ، فرو فرستد ...