چکیده:
کتاب اندیشۀ اسلامی1 که برای دانشجویان کارشناسی تمامی رشتهها نگارش یافته و به چاپ نود و هفتم رسیده است، میکوشد به بررسی سه مسألۀ مهمّ اعتقادی ـ انسان، خدا و معاد ـ بپردازد؛ اما متأسفانه این کتاب از آرای اندیشمندان بزرگ اسلامی مانند ابنسینا، ابوحامد غزّالی، شیخ اشراق و ملاصدرا بیبهره مانده است و مؤلفان محترم آن، با رویکردی کلامی، آرای مورد قبول خود را که برداشتی خاص از اسلام است، و غالباً با دلایلی بسیار ضعیف همراه شده، مطرح میکنند و در مواردی که دلایل کلام سنتی را مخدوش دانسته و خود نیز نتوانستهاند دلیلی اقامه کنند، از اصطلاحات و بعضی ادلّۀ حکمت متعالیه سود جستهاند که همین مطلب، موجب تناقضاتی در آرای مطرح در کتاب شده است. نگارنده با بررسی دقیقِ کتاب به این نتیجه رسید که در آن نه اندیشه مطرح است و نه اسلامِ اندیشمندانِ بزرگی مانند ملاصدرا
خلاصه ماشینی:
بررسی و نقد کتاب اندیشه اسلامی ١ مرتضی شجاری * چکیده کتاب اندیشۀ اسلامی ١ که برای دانشجویان کارشناسی تمامی رشته ها نگارش یافتـه و بـه چاپ نود و هفتم رسیده است ، می کوشد به بررسی سه مسألۀ مهم اعتقادی ـ انسان ، خدا و معاد ـ بپردازد؛ اما متأسفانه این کتاب از آرای اندیشمندان بزرگ اسلامی ماننـد ابـن سـینا، ابوحامد غزالی ، شیخ اشراق و ملاصـدرا بـی بهـره مانـده اسـت و مؤلفـان محتـرم آن ، بـا رویکردی کلامی ، آرای مورد قبول خود را که برداشتی خاص از اسلام اسـت ، و غالبـا بـا دلایلی بسیار ضعیف همراه شده ، مطرح می کنند و در مواردی کـه دلایـل کـلام سـنتی را مخدوش دانسته و خود نیز نتوانسته اند دلیلی اقامـه کننـد، از اصـطلاحات و بعضـی ادلـۀ حکمت متعالیه سود جسته اند که همین مطلب ، موجب تناقضاتی در آرای مطرح در کتاب شده است .
اینگونه سخن گفتن در مورد «برخی مکتـب هـای فکـری جهـان اسـلام » (ص ٤٥) بـه خصوص در کتابی دانشگاهی ، شعاری بیش به نظر نمی رسد و چندین سؤال بی پاسـخ کـه نتیجۀ آنها، صحیح نبودن چنین شعارهایی است ، به ذهـن دانشـجوی اهـل مطالعـه خطـور می کند: ١) آیا اشعریانی مانند ابوحامد غزالی ، فخر رازی و مولوی که در اندیشـۀ فیلسـوفان شیعه مذهب ، بسیار تأثیر گذاشته اند، جمودگرا بوده اند؟ ٢) آیا در مکتب تشیع ، اهل حدیث و اخباری وجود ندارد و یا اینکه نویسندگان این کتاب ، غیر خود را از «مکتب تشیع » خارج می دانند؟ فیلسوفان شیعی و غالب متکلمـان شـیعی ، هـم عقـل را و هـم وحـی را حجـت می دانند و در عین حال در اصول اساسی دین ـ از توحید تا معاد ـ با یکدیگر اختلاف شدید دارند، کدام یک از مکتب تشیع خارج است ؟ مؤلفان کتاب گرچه با نقل قولی از شـهید مطهـری (ص ٤٧) از عقـل فلسـفی تمجیـد کرده اند؛ اما در این کتاب ، رویکردی فلسفی به مسائل دینی نداشته اند و غالبا بـا انتخـاب و بیان آیات و روایاتی خاص ، خلاف رأی فیلسوفان سخن گفته اند.