چکیده:
هر فرهنگی ویژگیهای خاص خود را دارد و این ویژگیها بر شکلگیری شخصیت کاربران فرهنگی تأثیر دارد، چنانکه انگلیسیها خونسردند و آمریکاییها متعهد، ژاپنیها پرتلاش و اسکاتلندیها خسیس و فرانسویها رمانتیک و ایرانیها بدبین هستند. اوضاع و احوال روزگار سعدی و متنبی به گونهای بوده است که آنها به حکمت گرایش پیدا کردهاند. این دو شاعر تحت تأثیر فضای زمانه خود بودهاند. انتشار فرهنگ یونانی و فارسی در گرایش هر دو به سخنان حکیمانه تأثیر داشته است. اندیشههای موعظهگرایانه تحت تأثیر زمان و محیط اجتماعی سیاسی، در شعر سعدی و متنبی شکل میگیرد. خودستایی متنبی اثرگرفته از عصر و زمانه او است و گرایش بیش از حد سعدی به تواضع و فروتنی، برخاسته از روحیات زمانهاش است.
خلاصه ماشینی:
شخصیت، عامل محیط، تعامل، متنبی، سعدی مقدمه شرایط محیط اجتماعی بر تکوین شخصیت و نوع رفتارهای انسان تأثیر زیادی دارد و شرایط محیط طبیعی به مقدار قابل ملاحظهای در ساختن خلق و خوی آدمی مؤثر است.
بنابراین با توجه به اهمیت موضوع در این تحقیق به بررسی و تأثیر محیط در شکلگیری شخصیت دو شاعر مشهور و بزرگ سعدی و متنبی پرداخته شده است که هر کدام از آن دو سهم عظیمی در پروراندن زبان و ادبیاتشان دارند.
در تحقیقات ادبی بیشتر بر روی آثار ادبی کار شده و کمتر به جزئیات تاریخی و سیاسی روزگار شاعران پرداخته شده ولی این تحقیق به بررسی اوضاع و احوال خانوادگی و اجتماعی روزگار سعدی و متنبی پرداخته و شخصیت این دو شاعر را با هم مقایسه میکند که این اهمیت موضوع را دو چندان میکند و ارزش بیشتری به پژوهش انجامشده میدهد.
سؤالات مطرحشده در این پژوهش: الف- تأثیر محیط و عوامل محیطی در شکلگیری شخصیت چگونه میباشند؟ ب- عوامل محیطی تنها عامل مؤثر در شکلگیری شخصیت میباشند؟ ج- چگونه اراده انسان میتواند بر عوامل محیطی غلبه کند؟ د- بررسی محیط و عوامل محیطی بر شخصیت سعدی و متنبی چگونه میباشد؟ پیشینه تحقیق از حدود پنجاه سال پیش تا کنون سنجشهایی میان شعر متنبی و سعدی انجام شده است، نخستین کار در این زمینه به کتاب دکتر حسین علی محفوظ- ادیب عرب- بازمیگردد که قدم در این راه گذاشت و کتاب «متنبی و سعدی» را نوشت.
این تعارض بین سطوح شخصیت متنبی بر زندگی ادبی و بر جهان بیرونی او نیز تأثیر گذاشته است.