چکیده:
در تاریخ مبارزات مردم ایران که به پیروزی انقلاب اسلامی انجامید احزاب و گروههای متعدد با گرایشهای فکری متفاوت نقشآفرینی کردند. نقشآفرینی که برآیند بسترهای متفاوت سیاسی و بازتاب شرایط عینی و ذهنی حاکم بر جامعه بود. در این راستا جریان روشنفکری دینی لیبرال یکی از جریان-های سیاسی-مذهبی و فرهنگی به نسبت تأثیرگذار در فرآیند پیروزی انقلاب اسلامی بود که با جلوههای مختلف به همگرایی با نهضت اسلامی پرداخت و در جریان مشارکت در سیستم سیاسی جدید نقش محوری را ایفا نمود. اما بیدرنگ در جریان نهادسازی و تثبیت نظام جمهوری اسلامی بنا به دلایلی با سایر جریانهای سیاسی با چالشهای نظری جدی مواجههشد که همین امر سبب شد تا با ترک عرصهی سیاست به واگرایی از جمهوری اسلامی روی آورد که در این راستا نگارندگان با تبیین رفتار سیاسی این جریان، محور اصلی این رفتارهای متفاوت را در زمینه همگرایی به دلایل مختلفی که مهمترین آنها عبارتند از؛ افکار و آرمانهای این جریان مبنی بر اعتقاد به تز دخالت دین در سیاست و تجربیات آنان از همکاریهای گذشتهی روشنفکران و روحانیون و سرانجام بهدستگرفتن قدرت توسط روشنفکران و... و در زمینه واگرایی به مسئلهی محوری تناقض حکومت جدید با تفکرات و حکومت آرمانی مورد نظر این طیف که سالها برای آن تئوریپردازی ایدئولوژیک کردهبودند و همچنین عدمتوانایی آنان در بسیج سیاسی تودهها و عدمارائه یک ایدئولوژی ثابت و برنامه مدون برای دوران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و تأثیر اندیشه و شخصیت کاریزمایی امام خمینی در میان تودههای مردم و... مربوط میدانند.
خلاصه ماشینی:
اين طيف که از همان آغاز بر مبارزه ي گام به گام و نه انقلابي در چارچوب قانون اساسي تأکيد ميکردند در آغاز دهه ٤٠ با موج نوين مبارزاتي امام خميني(ره ) که برچيده شدن حکومت شاهنشاهي را هدف خود قرار داده بودند، برخورد کردند و با فاصله اندکي از شروع فعاليت هاي نهضت اسلامي با وجود ديدگاه هاي مختلف و متضاد که ميان دو طرف نسبت به يکديگر وجود داشت ، به همراهي با آن پرداختند و با توجه به غلبه ي چهره هاي مذهبي در نهضت آزادي اين روند همراهي با فراز و فرودهايي تا پيروزي انقلاب اسلامي ادامه يافت تا جاييکه آنها در مقايسه با تمامي گروه هاي سابقه دار بيشترين همراهي را با نهضت اسلامي نمودند (اميري، ١٣٨٣: ٢٤٢).
بنابراين با مثبت تلقيکردن اين اقدامات آنها در ٦ آبان با انتشار اعلاميه اي با عنوان «دولت از هياهوي انتخابات انجمن هاي ايالتي چه خيالي دارد» به همراهي با نهضت اسلامي پرداختند (اسناد نهضت آزادي،١٣٦١، ج ١: ١٧٠) به دنبال آن طي قضاياي بعد، به تدريج که امام علنا وارد صحنه شدند، نگاه ليبرال هاي مذهبي به مبارزه ، منسجم تر و عميق تر شد و به همگرايي هرچه بيشتر با نيروهاي داراي فرهنگ سياسي اسلام مبارز روي آوردند در ادامه ي با مطرح شدن طرح اصلاحات ارضي هر چند که نهضت آزادي اعلام کرد در اصل با اين اصلاحات مخالف نيست و آماده است از آن بر مبناي ضوابط اسلامي که آيت الله طالقاني در نوشته هاي خود عنوان کرده است حمايت نمايد، اما بيان داشت از آن جا که ساختار اجتماعي ايران ، فئودالي نيست اصلاحات ارضي نتايج وخيمي براي اقتصاد ايران خواهد داشت و دولت صرفا قصد دارد با اجراي اين اصلاحات قدرت سياسي خود را افزايش دهد (نجاتي، ١٣٧٧، ج ١: ٣٣٢).