چکیده:
ملا حسین واعظ کاشفی (910-820ق.) ، یکی از بر جسته ترین نمایندگان جریان های فکری – فرهنگی سده نهم هجری است.او در زمینه های مختلفی همچون تعامل دین و سیاست، آثار با اهمیتی پدید آورده است. آنچه بر اهمیت واکاوی اندیشه سیاسی –مذهبی کاشفی میافزاید آن است که، کاشفی در یکی از مراکز مهم شیعیان خراسان (سبزوار) متولد و در یکی از مراکز مهم اهل سنت شرق ایران (هرات) ، با سیاستمداران و فرهنگ دوستانی همچون سلطان ابو سعید تیموری، سلطان حسین بایقرا، امیر علیشیر نوایی و نورالدین عبدالرحمن جامی که همگی از معتقدان مذهب اهل سنت بودند، آشنایی و ارتباط داشت. در این مقاله با بهره جستن از روش تحقیق تاریخی (the historical research method) تلاش شده است آشکار گردد، کاشفی در چه شرایطی و با چه هدفی به طرح اندیشه سیاسی – مذهبی پرداخته است؟ و مولفههای اندیشه سیاسی-مذهبی او کدامند؟ بررسی مجموعه دادههای تاریخی و آگاهیهای موجود نشان داد، بر مبنای اندیشه کاشفی؛ سیاست همان مفهوم سنتی خود را دارد و ساختار نوی نیز در عرصه عمل ارایه نمی شود. این مفهوم پیوند دیرینه خود را با حوزه مذهب حفظ کرده است و بدون سیاست و تدبیر امور، نه احکام شرع امکان تحقق پیدا میکند و نه حکومت به دوام و قوام دست پیدا میکند و با سیاست و دیانت، نظام معاش و معادِ مردم در شکل سنتی خود سامان پیدا میکند. اندیشه دینی کاشفی دستاوردی بزرگ از امتزاج نگاه تصوفی-تشیعی است و آخرین مرحله تکاملی گذر به تشیع را طی میکند. امری که در عمل نزدیکی اذهان جامعه سنی-صوفی به مرزهای اعتقادی شیعه را در پی دارد.
Mulla Hussein Vaez Kashefi (820 -910AD) is one of the most prominent representatives of the ninth-century Hijri intellectual-cultural movements. He has created works of great importance in various fields، such as the interaction of religion and politics. What emphasizes the importance of analyzing Kashefi's political doctrine is that he was born in one of the most important centers of the Shi'ites in Khorasan (Sabzevar)، and at one of the most important centers of the Sunni East of Iran (Herat)، with politicians and friends culture such as Sultan Abu Sa'id Teimuri، Sultan Hussein Bayghara، Amir Alishir Nawai، and Nouraldin Abdul Rahman Jami، all of them were Sunni religious scholars. This paper، using historical research method، aims at answering the following questions: in what circumstances and with what purposes did Kashefi address the political-religious ideas? The study of historical data sets and existing knowledge showed that، based on Kashefi’s thought، politics has the same traditional meaning and the new structure is not presented in action. This concept preserves its long-standing relationship with the realm of religion، and without the policies and measures of affairs، no religious rules and the rule of durability and consistency can be realized; and with the policy and religion، the system of subsistence and rescue of people in the traditional form organizes itself. Religious thought Kashefi is a great achievement of the mixing of Sufi-Shi'aic and the final stage of the evolutionary process of passing Shi'ism. In practice، it is the proximity of the minds of the Sunni-Sufi community to the Shiite beliefs.
خلاصه ماشینی:
پرسشی که در مورد اندیشههای کاشفی به ذهن متبادر میشود عبارتست از اینکه، محورهای اندیشه سیاسی و مذهبی کاشفی کدامند؟ و او در چه شرایطی و با چه هدفی به طرح اندیشه سیاسی – مذهبی پرداخته است؟ به کوتاهی میتوان گفت که؛ واکاوی اندیشه سیاسی مذهبی ملا حسین کاشفی از جهات مختلف قابل تامل و بررسی است، چرا که او در یکی از مراکز مهم اهل سنت در شرق ایران ـ هرات ـ زندگی میکرد و با سیاستمداران و فرهنگ دوستانی همچون سلطان ابوسعیدتیموری (م 873 هجری) ، سلطان حسین بایقرا (م 911 هجری) ، امیر علیشیر نوایی (م 906 هجری) و نور الدین عبد الرحمن جامی (م 898 هجری) که همگی از معتقدان مذهب اهل سنت بودند، نشست و برخاست داشت، ضمن این که گرایشهای مذهبی او را میتوان با توجه به شرایط مذهبی حاکم بر خراسان شرقی از زندگی و آثارش دریافت.
این هدف حتی در گرایش مذهبی او نیز تاثیر گذار بود به نحوی که میتوان به یک سیر تحول فکری ازتشیع به طریقت صوفیانه (نقشبندی سنی مذهب) و از آن به تشیع برای او قائل شد زیرا؛ تا زمانی که در سبزوار بود، جزو شیعیان و زمانی که با جامی و نوایی هم صحبت شده است به طریقه نقشبندیه گرویده و با رشد تشیع در اواخر تیموریان و روی کار آمدن صفویان، گرایش شیعی داشته که نتیجه اش خلق آثاری با رنگ و بوی کتابهای شیعی است.