چکیده:
یکی از عمدهترین راهکارهای بومیسازی فناوری در صنعت نفت، قراردادهای مشروط بر، انتقال فناوری از شرکتهای نفتی بینالمللی، میباشد. البته طی سالیان گذشته صنعت نفت ایران در این مورد توفیق چندانی نداشته و اکنون در قرارداد جدید نفتی ایران IPC)( بهعنوان جایگزین قراردادهای بیع متقابل، با ایجاد تغییراتی در نوع، شروط و ماهیت قرارداد، سعی در کسب و انتقال فناوریهای مدرن و بومیسازی آن از طریق همکاری شرکتهای نفتی بینالمللی با شرکتهای داخلی مورد تائید شرکت ملی نفت ایران را دارد. ولی آنچه که از انتقال فناوری مهمتر میباشد، توجه به نتایج حاصل در قبال تصمیمات اتخاذ شده در بخش انتقال فناوری قرارداد است؛ بنابراین ارزیابی ریسک انتقال فناوری در توسعه پایدار آتی صنعت نفت ایران نقش بارز و برجستهای خواهد داشت. در این مقاله ضمن بررسی قرارداد بیع متقابل و قرارداد IPC از زاویه انتقال فناوری، ریسکهای انتقال فناوری در قرارداد IPC شناسایی و با نقد و نظر نخبگان مورد کنکاش قرار گرفته، سپس با استفاده از پارامترهای روش FMEA ریسکهای شناسایی شده، نمره دهی و برای هر یک، RPN محاسبه و در نهایت اولویتبندی میگردند. بالاترین اولویت ریسک به ترتیب نتایج منفی حاصل از جدا شدن مهندسان و کارشناسان نفتی از شرکت ملی نفت ایران (576=RPN) و تأثیر حضور شرکتهای نفتی بینالمللی بر نابودی رشد درونزای صنعت نفت ایران (448=RPN) تعیین گردید. با توجه به بالا بودن خطر در اکثر ریسکهای شناسایی شده، اقدامات کنترلی بر اساس نظرات خبرگان در جهت کاهش سطح ریسکها، ارائه گردید.
One of the main ways of domesticizing technology in oil industry is conditional contract for transfer of technology from international oil companies. However, over the past years the Iranian oil industry has made a little success in this regard and presently in Iranian new petroleum contract (IPC) as an alternative to buy back contracts aims to acquire and transfer modern technologies and localize it by collaboration of international oil companies with domestic companies approved by the National Iranian Oil Company, by making some changes in the type, terms and nature of contract. But what is more important than technology transfer is consideration to the obtained results compared with decisions made on the technology transfer of a contract. Thus, evaluation the risk of technology transfer play a clear and prominent role in the future sustainable development of Iranian oil industry. In this study, in addition to the study on buy back and IPC contracts from technology transfer point of view, the risks of technology transfer are detected in IPC contract and discussed by reviewing experts opinions. Next, by using FMEA parameters, identified risks are scored and for each RPN is calculated and finally they are prioritized. The highest priority of risk was given to the negative results of oil engineers and experts separation from the National Iranian Oil Company (RPN=576), followed by the effect of the presence of international oil companies in the destruction of the endogenous growth of national oil industry (RPN=448). Considering the high rate of risk in most identified risks, control measures were presented according to experts opinions in order to reduce the level of the risks.
خلاصه ماشینی:
مقامات نفتی کشور به دلایلی از جمله عدم برخورداری از فناوریهای پیشرفته ، پایین بودن سطح تولید درونزای فناوری، وجود مشکلات و ضعف در انتقال فناوری در قرارداد بیع متقابل ، میزان برداشت فوقالعاده زیاد از حوزههای مشترک نفتی توسط کشورهای هم جوار با استفاده از تکنیک ها و فناوریهای پیشرفته ، تغییرات اساسی در صنایع بالادستی صنعت نفت اعمال نمودند و مدل جدید قرارداد نفتی را با عنوان IPC ارائه کردند.
ایران برای اکتشاف، استخراج و توسعه منابع نفتی و گاز خود نیازمند سرمایه گذاری و فناوریهای پیشرفته ای است که در اختیار شرکت های فراملی فعال در صنعت نفت و گاز قرار دارد؛ به همین دلیل ، سالها است که یکی از مهم ترین خواسته هایش در قراردادهای بیع متقابل انتقال فناوری از پیمانکاران خارجی به صنعت داخلی بود (شمشیری (١٣٩٣)، ص ٨٥).
٥. بررسی قرارداد IPC از زاویه انتقال فناوری با توجه به اینکه بهرهبرداری از منابع نفت و گاز، مستلزم به کارگیری منابع هنگفت مالی و دانش فنی و مدیریتی روزآمد و قدرت ریسک پذیری بالایی میباشد، یکـی از سیاست هایی که دولت های صاحب مخازن نفت و گاز جهـت جـذب ایـن منـابع و انتقـال ریسـک مربوطه ، اتخـاذ میکنند، جلب همکـاری و مشـارکت شرکت های بین المللی نفتـی در اجرای طرحهای توسعه بهرهبرداری از این ذخـایر میباشد (امامی میبدی و همکاران (١٣٩٥)، ص ٦٤) قرارداد نفتی ایران یا IPC مدل جدیدی از قراردادهای صنعت نفت ایران است که با تدوین و عرضه چهارچوب جدید قراردادی جهت تعامل و همکاری هرچه بیشتر شرکت های بین المللی سرمایه گذار در روزهای سوم و چهارم اسفندماه سال ١٣٩٢ از آن رونمایی شد.